Laowa 15mm f/2 Zero-D
De lichtsterkste groothoek voor systeemcamera’s

Deze review is geschreven voor en gepubliceerd bij CameraNU.nl.

Je leest het goed, Johan gaat op pad met alweer de volgende telg uit de Laowa familie. Zo mocht ik in 2015 kennismaken met Laowa via de Laowa 15mm f/4 1:1 macro, testte ik in 2017 Laowa 12mm f/2.8 zero-D, raakte ik in 2019 verslingerd aan de Laowa 100mm f/2.8 2:1 macro, breidde ik mijn macro liefde nog verder uit in 2020 met de Laowa 25mm f/2.8 2.5-5x ultra macro en ging ik vorig jaar 2021 naar Terschelling met de piepkleine Laowa 14mm F4 FF RL Zero-D op pad. Dan vraag je je (zelfs ik) af wat een 15mm f/2, terwijl ook al de 15mm f/4 1:1 macro een 15mm f/3.5 shift lens èn de 14mm f/4 in het assortiment zitten, nog toevoegt. Dat gaan we gewoon ervaren, deze keer tijdens mijn expeditie naar Groenland.

Speciaal voor systeemcamera’s (spiegelloos)

Nu moet ik beginnen te vermelden dat Laowa deze lens, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de 12mm of 100mm macro die zowel voor spiegelreflex als voor systeemcamera’s gemaakt zijn, speciaal heeft ontwikkeld voor spiegelloze systeemcamera’s. Hij is leverbaar in de mounts Canon RF, Nikon Z, Sony FE en L mount. Dat betekent dat hij niet past op spiegelreflexcamera’s. Reden daarvoor is enerzijds dat de spiegel op termijn waarschijnlijk volledig gaat verdwijnen maar ook dat lenzen voor syasteemcamera mount veel kleiner kunnen zijn. Dat blijkt wel als je deze 15mm f/2 in handen hebt.

Relatief klein formaat

De 15mm is vergelijkbaar met de 12mm wat formaat betreft terwijl we praten over maar liefst een volledige stop lichtsterker (f/2 vs f/2.8). Als ik kijk naar vergelijkbare lenzen (zowel enorme groothoek als enorm lichtsterk en dat zijn er niet veel…) van concurrerende merken dan zijn deze vaak enorm veel groter en zwaarder. Dat maakt deze 15mm al meteen erg interessant. De lens is namelijk niet alleen relatief klein maar ook nog eens keurig voorzien van schroefdraad met een gangbare 72mm diameter voor het monteren van bijvoorbeeld polarisatiefilter of een 100mm filtersysteem. Hij is niet zo extreem klein als de 14mm maar past makkelijk mee in je fototas.

Volledig handmatig!

Het is een echte Laowa lens. Dat betekent dat hij uitblinkt in bouw- en glaskwaliteit maar wel volledig handmatig is. Dus zelf scherpstellen en zelf het diafragma bedienen met een diafragmaring.

Waar je even aan moet wennen is dat je alleen hele stops hebt in het diafragma. Dus f/2.0, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8.0, f/11, f/16 en f/22. Er zijn geen tussenstapjes van halve of 1/3 stops. De lens heeft echter wel een extra schakelaar waarmee je de diafragma ring op ‘click’ of ‘open’ kunt zetten. Op open zijn er geen kliks en dus ook geen vaste diafragma waarden meer en kun je traploos van f/2.0 naar f/22. Dit is vooral bedoeld voor filmen omdat je dan met vaste sluitertijd werkt en je licht vaak regelt met diafragma. Voor fotografie is het wat minder belangrijk tenzij je toch fijner af wilt stellen dan op hele stops. Ik dacht dat ik de afwezigheid van 1/3 stops vervelend zou vinden maar in praktijk had ik er totaal geen last van. In de nacht was het standaard f/2.0 en met landschappen zat ik vaak op f/8 of f/11. De scherptediepte op15mm is toch al zó enorm dat het weinig uitmaakt.

Waaraan je ook merkt dat hij volledig handmatig is, is dat je, net als bij de meeste andere Laowa lenzen f/00 op je camera en in de EXIF ziet. Je krijgt dus niet terug welk diafragma je (hebt) gebruikt. Voor extra controle is het daarom wel belangrijk om af en toe een blik op de diafragma ring te werpen.

Scherpstelling gaat ook met de hand maar de meeste spiegelloze camera’s zijn tegenwoordig voorzien van Focus Peaking. Dit is een feature die met gekleurde randjes aangeeft war de scherpte in je compositie ligt. Erg handig hulpmiddel wat het werken met handmatige scherpstelling bijzonder eenvoudig maakt.

Samen met de 15mm naar Groenland

De combinatie van enorme groothoek, grote lichtsterkte èn klein formaat maakt hem voor mij erg interessant voor met name nachtfotografie. Omdat ik een week naar Groenland ga met grote kans op noorderlicht en ik niet te veel mee kan nemen in de mini vliegtuigjes waarmee je je op Groenland vervoert is de Laowa 15mm een zeer welkome gast. Eens zien of we samen vriendjes gaan worden. Aan de specificaties zal het niet liggen.

Een uitdaging is altijd om met dikke handschoenen je spullen te bedienen en het is de eerste keer dat ik mijn spiegelloze camera meeneem onder deze extreme omstandigheden. Hoewel ik hem al wel langer heb, ben ik door corona gedwongen geweest mijn reizen uit te stellen. Ik maak me dan ook meer zorgen om mijn camera dan om de lens en dat blijkt geen onnozele gedachte. Het vinden van de knopjes en inrichten met de juiste instellingen neemt al mijn aandacht in beslag, zelfs zó erg dat ik pas na twee dagen door heb dat ik met een nieuwe lens op pad ben. Vanaf dat ik hem op de camera klik voelt hij vertrouwd aan, gebouwd als een tank en past in iedere jaszak als ik toch snel moet wisselen. Omdat ik al snel aan het gewicht zat heb ik moeten besluiten mijn vertrouwde Laowa 12mm f/2.8 thuis te laten. Dat voelde ergens niet goed want wij werken zo fijn samen maar al na de eerste nacht ben ik de 12mm volledig vergeten. De 15mm is meteen al ‘mijn’ lens.

Geschikt voor macro landschappen

Als je mij kent weet je dat ik, zelfs bij groothoek, altijd kijk hoe dichtbij een lens kan scherpstellen. Ik ben dol op macrolandschappen maar zelfs als het geen echte macro is, zoals de Laowa 15mm f/2 1:1 macro, dan nog vind ik het heerlijk m de mogelijkheid te hebben lekker dicht bij mijn onderwerp te kruipen. Met een minimale scherpstelafstand van maar liefst 15cm (tegen 27cm van de 14mm en 18cm van de 12mm) is de lens ook echt inzetbaar om dichtbij te fotograferen.

Zoals je uit de foto’s kan zien is de f/2.0 niet alleen een leuke feature voor in de nacht maar geeft mooie creatieve mogelijkheden. Het is dus zeker niet alleen een landschaps- of nachtlens maar een ook een lens voor creatieve onscherpte en detailfotografie.

Technische testen

Een kleine lens is lastiger om van hoge kwaliteit te maken en daarom ben ik ook erg benieuwd naar de kwaliteit als scherpte, vignettering en vervorming. Tijd om ook deze lens tegen mijn inmiddels bekende bakstenen muur te zetten voor een serie saaie foto’s met verschillende diafragmawaarden.

Centrum- en hoekscherpte

Vignettering

Een tweede dingetje voor de muur is vignettering, een probleem dat hoeken donker worden wanneer je werkt met grote diafragmaopeningen (kleine getallen). Eigenlijk hebben alle grothoeklenzen in meer of mindere mate last van en is het zonder probleem in de nabewerking te corrigeren, vaak ook nog eens automatisch. In de nacht is vignettering juist wel prettig om de aandacht in het centrum van de foto te houden. Toch ben ik benieuwd.

Hoe vervormingsvrij is ‘zero-D’?

Vervorming, of tonvormige vervorming, is ook een issue van veel groothoeklenzen. In extreme gevallen lijkt het wel alsof het middendeel als een bal naar je toe komt. Laowa pretendeert met zijn toevoeging ‘Zero-D’ dat er Zero Distortion (vervorming) is. Daar ben ik dan ook best benieuwd naar. Overigens is het met vervorming net als met vignettering dat je het eenvoudig in de nabewerking, veelal automatisch, kunt corrigeren.

In theorie zouden alle lijnen van de bakstenen muur, net als de gridlijnen, recht moeten lopen.

Correctie van vervorming en vignettering.

Ik werk met Adobe Lightroom en deze heeft inmiddels het correcte profiel van de Laowa 15mm f/2 ingebouwd. Als gezegd kun je daarmee corrigeren voor vignettering en voor vervorming. Reden om eens te vergelijken.

Als je deze foto’s vergelijkt dan lijkt het enorm maar als gezegd had ik er in praktijk nog geen last van gehad. Ik zou me er dus ook geen zorgen om maken, zeker niet omdat het zó te corrigeren is. Maar … als je zegt dat het Zero-D is dan beantwoordt dit niet echt aan deze bewering.

Tegenlichtproblemen: flare, diffractie en CA.

Tegenlicht zorgt altijd voor de nodige uitdagingen bij welke lens dan ook. Flare ontstaat bij dicht tegenlicht (zoals de zon die rechtstreeks in de lens schijnt) en is lichtbreking tussen de verschillende glaselementen. Dit zorgt voor soms lelijke kleurvlekken.

Diffractie is wanneer je de zon laat ‘sneaken’ langs bijvoorbeeld een boomstam en iets (of meer) diafragmeert. Het licht gaat dan breken achter de diafragma lamellen wat een stralend zonnetje geeft.

Een laatste tegenlicht issue is CA (of Chromatische Aberratie). Wanneer je met lokaal heel grote licht donker contrasten hebt kan een lens wel eens moeite hebben om die naast elkaar juist weer te geven. Door de glaskwaliteit kan er zogenaamde kleurschifting ontstaan op het scheidingsvlak van donker en licht waardoor je dan ineens een dunne paarse of blauwe rand om je donkere onderwerp ziet. Ook dit is in de nabewerking (automatisch) te corrigeren maar toch is het mooier als de lens er geen last van heeft.

Zo, weer lekker terug de praktijk in

Eindelijk einde van de muur en alle pietluttige testen. Lekker terug naar waar we de lens voor hebben, namelijk om mee te nemen de natuur in.

Lees meer over perspectivische verkleining en de verschillende manier hoe je ermee om kan gaan in mijn tutorial: 5 manieren om om te gaan met perspectivische vertekening.

Eindconclusie

Ik zal eerlijk zijn. Iedere keer dat Laowa met een nieuwe lens uitkomt kijk ik weer reikhalzend uit om hem te mogen proberen. En ook deze keer beantwoordt hij weer helemaal aan mijn hoop. Een solide maar kleine lens met fijne bediening en indrukwekkende resultaten. Laowa is er wat mij betreft weer in geslaagd om een fantastisch product te maken voor een hele schare fans. Natuurlijk moet je het niet erg vinden om alles handmatig te doen maar dat werkt bij deze 15mm zó makkelijk dat je al snel niet beter weet. Kortom, ik ben enorm enthousiast!

Hij is niet licht (500gr) maar wel zó klein dat hij meestal mee past in je camera tas. Wat grootte betreft net iets kleiner dan de 12mm maar met dezelfde bouwkwaliteit als een tank. Wel een stuk groter dan de 14mm die echt ieniemienie is maar dan praat je over f/2 vs. f/4, notabene een factor 4 lichtsterker ten opzichte van 1mm minder groothoek. Komt daarbij ook nog eens de kleine minimale scherpstelafstand van 15mm dan maakt dat deze lens tot, in mijn ogen, een veel diverser product dan de 14mm. Hier kun je echt alle kanten mee uit, van landschap tot nacht tot macrolandschap. En met 72m heb je ook nog eens mogelijkheden van filters.

Overall presteert hij erg goed. Centrumscherpte is perfect, voor optimale hoekscherpte moet je wel wat diafragmeren. Evenals voor het volledig kwijt zijn van de vignettering. Hij is niet vervormingsloos zoals de naam wel doet vermoeden maar in praktijk heb ik er geen last van gehad. Wellicht als je veel architectuur doet dat het een dingetje kan zijn maar het correctieprofiel in Lightroom lost dat in één klik op. Tegenlicht gaat hij overigens prima mee om, geen lelijke flares of CA.

Hoe enthousiast ik ben blijkt echter misschien nog wel het meest uit het feit dat de 15mm inmiddels vast onderdeel van het assortiment is geworden. Naast de 12mm zit hij nu standaard in de tas en we gaan nog veel avonturen samen beleven…  Enige waar ik aan moet wennen is dat je de zonnekap er niet af kan halen als de lensdop erop zit. Maar als dat het enige is…

Alle plus en mintenten

Pro’s

• Zeer degelijke bouw.
• Vanaf f/2.0 scherp en prima bruikbaar.
• Klein en stevig.
• Prettige en makkelijke bediening.
• Mogelijkheid om diafragma traploos te bedienen.
• Metalen zonnekap.
• Mooi diffractie.
• Geen flare of CA problemen.
• 15cm minimale scherpstelafstand.
• 72mm filterdiameter, filters te gebruiken.
• Diverse lens voor nacht, landschap en macrolandschap.

Con’s

• Geen weathersealing.
• Hoekscherpte pas optimaal bij iets diafragmeren.
• Vignettering bij grote diafragmaopeningen (goed te corrigeren)
• Niet volledig vervormingsloos (ook goed te corrigeren).
• Volledig handmatig kan even wennen zijn.
• Alleen hele stops in diafragma of je moet traploos diafragmeren. Was voor mij overigens geen issue.

Gallery: foto’s gemaakt met en van de Laowa 15mm