Macro and beyond:
Laowa 25mm f/2.8 2.5-5x ultra macro

Had ik tijdens mijn review van de Laowa 100mm f/2.8 2x al niet gezegd dat die de vergrotende trap was van macro en dat ik met inmiddels 3 macrolenzen in mijn tas eigenlijk al voorzien ben? Toen was ik nog niet op pad geweest met de Laowa 25mm f/2.8 2.5-5x ultra macro. Simpelweg gezegd, gaat de 100mm al tot een indrukwekkende 2x vergroting, de 25mm gaat gewoon verder waar de 100mm is gebleven en vergroot tot maar liefst 5x! Groot was dan ook mijn plezier toen ik hem mee mocht nemen het veld in (en in de studio).

Deze review is reeds verschenen op CameraNU.nl.

Aanvulling op het macro assortiment

De Laowa 25mm is een heel aparte lens speciaal voor extreme macro. Hij vergroot van 2,5x tot 5x maar ook niet minder. Het is dus ook niet mogelijk met deze lens op oneindig scherp te stellen of minder dan 2,5x te vergroten. Alleen in het 2,5x – 5x bereik is hij bruikbaar. Dat maakt hem dan ook geen vervanger voor andere macrolenzen maar een aanvulling. Deze lens koop je niet als eerste macro lens maar juist als je een lens hebt zoals de Laowa 100mm en verder zou willen vergroten dan 2x.

Klein maar stevig

Ook deze 25mm is weer een lens uit de Laowa stal en staat gelijk aan uitmuntende bouw, Het is een klein objectief met zijn net meer dan 8cm lengte (2.5x vergroting) en 6cm doorsnede en weegt slechts 400gr in gewicht ondanks de volledig metalen behuizing. De vergrotingsring en diafragma ring zijn voorzien van ribbels. Er zit geen schroefdraad aan de voorkant, een filter is dan ook niet mogelijk. Verder heeft deze lens geen zonnekap maar wel een bajonet voorziening voor de speciale LED lamp (zie verderop) en tevens de metalen (!) lensdop.

Verder is er voor deze lens een losse statiefgondel te koop met arca swiss koppeling. Omdat de lens zelf klein is heb ik deze met mijn zware spiegelreflex niet echt nodig gehad maar voor de lichtere camera’s is het wel aan te raden.

Hoe groot is 5x vergroting?

Even terug naar de ‘vergrotingsfactor’. Wat betekent ook weer 1:1 vergroting? Dat is wanneer de grootte van het beeld gelijk is aan de grootte van het onderwerp. Ok, nog iets meer Jip en Janneke. 1:1 vergroting betekent dat het onderwerp precies even groot op je sensor wordt geprojecteerd als het in werkelijkheid is.

Ter voorbeeld: een full frame sensor is ca. 36mm x 24mm groot. Als je een onderwerp van 36mm (3.6cm) beeldvullend fotografeert is dat precies 1x vergroting. Maar ook als een onderwerp van 2cm precies zó fotografeert dat deze 2cm van de sensor beslaat.

Nu gaan we verder. De 100mm kan tot 2x vergroting en dus een onderwerp van 18mm (36/2) beeldvullend vergroting. De 25mm gaat verder waar zijn grote broer is gebleven en kan onderwerp van 14,4mm tot zelfs 7,2mm beeldvullend op de foto zetten bij de vergrotingen van 2,5x tot 5x. Dat is enorm groot!!

Vaste scherpstelafstand

De Laowa 25mm is geen beginnerslens want ermee werken kost wel enige oefening. Zo kun je met deze lens niet scherpstellen, hij heeft één vaste scherpstelafstand, ongeveer 4.5cm op 2.5x tot 4cm op 5x vanaf het frontelement van de lens. Scherpstellen doe je dan ook door de camera met lens op de juiste afstand van het onderwerp te brengen en alleen op die afstand is je onderwerp scherp. Je zit dus altijd op ca. 4.5cm van je onderwerp te werken, daar is niets aan te veranderen.

Het grappige is dat bij verdere vergroting je niet de voorkant van de lens dichterbij het onderwerp brengt maar de camera naar achteren. Bij vergroten wordt de lens langer en fungeert als een soort interne balg of variabele tussenring. Het frontelement blijft op ca. 4,5cm van het onderwerp maar de camera komt naar achteren en daarmee wordt de vergroting groter.

Scherpstelling

Het spreekt voor zich dat de Laowa 25mm een manuele lens heeft zonder autofocus. Scherpstelling is op deze enorme vergrotingen en tegelijk minieme afstanden tot het onderwerp dan ook best lastig. Scherpstelling gebeurt door de camera naar achteren of voren te bewegen net zo lang tot het gewenste onderwerp precies op de juist scherpstelafstand zit. Uit de hand is een hele kunst maar eigenlijk kun je hier het beste een statief en een macro instelslede voor gebruiken zoals de Sunwayfoto MFR-150S Macro Focusing Rail. Een macro instelslede of focussing rail komt tussen de statief kop en de camera en met een wieltje of hendeltje kun je heel precies de camera naar voren of achteren bewegen.

Als je toch uit de hand wil fotograferen moet je dus zelf met je hele lichaam naar voren en achteren bewegen maar bedenk dat scherpstelling op mm’s gebeurt, het is te doen maar vergt veel oefening.

Handmatig diafragma, extreem kleine scherptediepte

Zoals de meeste Laowa lenzen heeft ook de 25mm een handmatige diafragmaring die loopt van f/2.8 tot f/16 in hele stops. Als je echter denk dat je met f/16 een redelijke scherptediepte krijgt heb je het mis. Door de extreme vergroting en kleine scherpstelafstand is de scherptediepte bij eigenlijk iedere diafragma waarde nog enorm klein.

Dit is natuurlijk enorm klaar maar bedenk ook dat je onderwerp zelf heel klein is. Immers, een onderwerp van 14,4mm is bij een vergroting van 2,5x op een Full Frame sensor (ca 36mm x 24mm) al beeldvullend. Bij een 5x vergroting kun je zelfs een onderwerp van 7,2mm al beeldvullend.

Focus stacking

De Laowa 25mm heeft, door de extreme vergroting, een enorm kleine scherptediepte. Eigenlijk lukt het nauwelijks om een onderwerp wat iets dikker is dan een paar mm helemaal scherp te krijgen. De meest macrofotografen, waaronder ik, zoeken hun toevlucht in een techniek die ‘focus stacking’ heet. Daarmee maak je een serie foto’s met gelijke belichting en scherptediepte alleen verleg je telkens het scherptepunt waardoor je je allemaal ‘plakjes scherpte’ krijgt. In de nabewerking (dat kan met photoshop maar er zijn ook special programma’s voor) voeg je deze beelden samen tot één beeld. Een mooie techniek die wel veel tijd kost en veel nabewerking. Ook heb je een onderwerp nodig wat lang genoeg blijft zitten om jou de tijd te geven deze techniek toe te passen.

Effectief diafragma

Een tweede groot nadeel van extreme vergroting, naast de extreem kleine scherptediepte, is dat het effectieve diafragma behoorlijk op kan lopen. Dat betekent dat, bij dezelfde diafragma waarde, de hoeveelheid licht bij grotere vergroting alsnog veel minder is dan bij lagere vergrotingen. Ook zul je merken dat het in de zoeker steeds donkerder wordt. Ik heb dit uitgebreid uitgelegd in de tutorial Effectief diafragma bij (extreme) vergrotingen.

Resumé is dat je heel veel licht nodig hebt bij het gebruik van de Laowa 25mm, zeker als je richting de 5x vergroting gaat. Dus hoge ISO, statief, flits of extra lamp.

Einde technische babbels: hup, de praktijk in

Zo, einde van al het theoretische gedoe en aan de slag. Statief mee, macro focussing rail en op zoek naar hele kleine onderwerpen. Het werken met de Laowa 25mm kost als gezegd enige oefening en ik merk dat ik graag met live view werk. Juist omdat de effectieve diafragma zo ver oploopt zie je op een gegeven moment niet veel meer door de zoeker. Live view heeft echter een belichtingssimulatie en corrigeert keurig het beeld voor het steeds minder wordende licht. Ook omdat ik heel precies scherp moet stellen is het prettig dat je niet in een donker gat zit te kijken. Mensen met een camera met focus peaking zijn ook in het voordeel. Focus peaking is dat de camera op het scherm precies laat zien waar het scherptepunt ligt.

Scherpstellen moet je altijd met de grootste diafragma opening doen, niet alleen zie je dan meer, maar dan heb je ook het werkelijke scherpstelpunt i.p.v. ergens in het scherptediepte gebied. Daarna zet je de diafragma ring op de gewenste waarde en maak je de foto met de afstandsbediening om alle bewegingsonscherpte te voorkomen.

Werk je niet met live view dan is mirror lockup of de silent shutter aan te raden om ook trillingen in de camera te vermijden. Echt waar, iedere fractie van een mm die je beweegt ziet er door de zoeker uit als een orkaan!

Ondanks dat je op statief werkt en geen trillingen hebt van de sluiter werk ik toch met relatief hoge ISO om de bewegingsonscherpte van ieder miniem zuchtje wind te voorkomen.

Dedicated LED lamp

Wanneer je werkt met deze lens heb je gewoon heel veel licht nodig. Veel macrofotografen werken dan ook graag met een (macro)flits en speciaal daarom heeft Laowa een speciale LED ontwikkeld, Laowa Front LED Ring Light 25mm f/2.8 2.5-5x, die op de bajonet van deze lens komt. Deze LED lamp wordt niet gevoed door batterijen door op een USB powerbank (niet meegeleverd), de kabel is wel meegeleverd. Hij geeft constant licht en is verder niet regelbaar links/rechts. Het licht heeft een warm gele kleur.

Laowa Macro Twin Flash KX-800

Niet special voor de Laowa 25mm maar wel bijzonder handig is de Laowa Macro Twin Flash KX-800. Deze macro flits heeft drie armen met één LED lamp (middelste arm) en twee flitskoppen (buitenste armen). Het fijne van deze flits is de enorme flexibiliteit in combinatie met de regelbaarheid. Beide flitskoppen zijn onafhankelijk van elkaar in sterkte te variëren waardoor je een lichtrichting kunt simuleren. Ook kun je, als je handig bent, zelfs tegenlicht in combinatie met invullicht creëren. De LED lamp is een extra licht welke je ook tijdens het scherpstellen aan kunt zetten om je onderwerp te verlichten voor perfecte compositie en scherpte.

Omdat deze flitsers zóveel licht geeft kun je met wat ervaring ook uit de hand fotograferen met de Laowa 25mm.

Conclusie

Zoals je ziet deze keer geen technische test over flare en vignettering want dit is voor deze lens gewoon niet zo heel relevant. Wat wel belangrijk is, zijn scherpte en contrast. En dat doet deze, geheel in lijn met de overige Laowa lenzen, uitmuntend. Scherpte is waanzinnig en contrast en kleur prachtig. Net als de foto’s van de overigens Laowa lenzen hebben foto’s van de 25mm niet bijzondere nabewerking nodig. De beeldkwaliteit is zoals je mag verwachten van Laowa.

Ook de bouw en bediening zijn bijzonder goed. De lens is stevig, goed gebouwd en kan tegen een stootje. Lensdop van metaal met bajonet sluiting is iets wat meer lenzen mogen hebben wat mij betreft; gaan niet stuk en raken veel minder makkelijk kwijt. De ringen voor vergroting en diafragma zijn stevig en soepel. Kortom, niets op aan te merken.

Wat deze lens echter moeilijk maakt is dat het gewoon een lastige lens is. Je moet er echt mee leren werken en dat is iets voor de meer gevorderde macro fotograaf. Handmatig diafragma, weinig licht door groot effectief diafragma, extreem kleine scherptediepte, scherpstellen met focussing rail en lens naar achteren halen bij grotere vergroting. Voor grotere scherptediepte moet je al snel toevlucht nemen in de techniek van focus stacking. Ook moet je onderwerp lang genoeg stilzitten en is ieder zuchtje wind een draak. Al met al een lens waar je veel ervaring mee moet opdoen voor je er goed mee kan werken. Het is dan ook aan aanvulling op je macro lens en zeker geen vervanging.

Maar áls je ermee kan werken en het lukt… maar je foto’s die je nog nooit eerder gemaakt hebt. Je laat een stuk natuur zien die niemand kent en details zien die je niet voor mogelijk hield. Een compleet nieuwe wereld gaat voor je open!

Pro’s

• Zeer degelijke bouw.
• Klein maar stevig.
• Je eigen microscoop.
• Eenvoudige bediening.
• Uitstekende beeldkwaliteit: scherpte, kleur en contrast.
• Extreme vergrotingen.
• Aanvulling op je normale macro lens.
• Speciale LED ring light te koop.
• Speciale statiefgondel met arca siwss koppeling te koop.
• Leverbaar in veel verschillende mounts.

Con’s

• Geen vervanging voor je macro lens, meer een lens voor erbij.
• Niet makkelijk, je moet er echt mee leren werken.
• 2.5x is al enorm vergroot, veel onderwerpen zijn al niet meer beeldvullend te fotograferen.
• Groot effectief diafragma, heel veel licht nodig.
• Handmatige scherpstelling door naar voren en achteren te bewegen.
• Extreem kleine scherptedieptes.
• Uit de hand eigenlijk niet te doen.

Selectie beelden