Is het je wel eens opgevallen dat als je met je macrolens of tussenringen steeds dichter op je onderwerp kruipt de sluitertijd steeds langer wordt? Terwijl je n iets verandert aan diafragma of ISO zie je ineens dat, hoe meer je vergroot, er steeds minder licht er binnenkomt. Ook wordt het in de zoeker steeds donkerder. Hoe kan dat?
Vergroten betekent lichtverlies
Als je dichter op je onderwerp kruipt gebeuren er eigen twee belangrijke dingen. Zonder dat je ook maar iets aan je instellingen verandert zie je ten eerste dat de scherptediepte enorm afneemt. Deze is namelijk niet alleen afhankelijk van diafragma en brandpuntsafstand maar ook van de afstand tot je onderwerp (voorwerpsafstand). Dit heb ik heel uitgebreid beschreven in de tutorial: scherptediepte en macro bij voorjaarsbloeiers.
Wat er echter nog meer gebeurt is dat het zogenaamde ‘effectieve diafragma‘ verandert. Simpelweg gezegd gedraagt f/2.8 zich anders als je dichterop je onderwerp kruipt en loopt langzaam op zonder dat je dat in de camera ziet. f/2.8 wordt bijv. zelfs f/16 bij 5x vergroting terwijl de camera nog steeds f/2.8 aangeeft. Dat betekent dat bij 5x vergroting maar liefst 5 stops aan licht verloren gaat, dat staat gelijk aan een factor 32 oftewel, bij 5x vergroting komt er nog maar 1/32 van de hoeveelheid licht binnen. Dat is nog al eens een verschil want dat ga je wel in de sluitertijd terugzien.
Effectief diafragma berekenen
Omdat je tevens werkt met onderwerpen waarbij de minste beweging al zichtbaar is, zul je al snel werken met òf zeer hoge ISO waarden of met de hulp van een (macro) flits of (LED) lamp om voldoende snelle sluitertijd te krijgen om bewegingsonscherpte te voorkomen.
De effectieve diafragma opening kun je als volgt berekenen:
effectief diafragma = f-getal x (vergroting + 1)
Voorbeeld: f/4 gedraagt zich bij 3x vergroting als 4 x (3 + 1) = 4 x 4 = f/16.
Om je te helpen heb ik de volgende tabel gemaakt met effectieve diafragma waarden afhankelijk van gekozen diafragma en vergrotingsfactor.
Let op: het effectief diafragma zegt alleen iets over de belichting… als gezegd wordt de scherptediepte juist veel minder en niet ineens meer!
Effectief diafragma in praktijk
Allemaal leuk en aardig natuurlijk dit technische geneuzel maar wat kun je hiermee in praktijk? Eigenlijk niet zoveel, immers je instellingen zijn niet verandert en het effectief diafragma is een voldongen feit waar je maar mee hebt te dealen. Toch is het wel belangrijk te beseffen dat er enorm veel licht verloren gaat en weet je nu hoe dat komt.
Door dit goed te beseffen snap je ook meteen dat, als je met macro en (fikse) vergrotingen aan de slag gaat, je heel snel licht te kort komt ookal sta je in prima lichtomstandigheden.
Zo zul je merken dat als je in stand Manual werkt de foto ineens donkerder wordt wanneer je dichter op je onderwerp kruipt, nu weet je hoe dat komt. Je gaat het ook merken als je, zoals ik, het liefst door de zoeker camera kijkt. Verder vergroten maak het beeld behoorlijk donker. Je zult dus sluitertijd en/of ISO moeten aanpassen wanneer je dichterbij komt!
Tips
Een aantal tips om om te gaan met het weinig licht bij (extreme) vergrotingen:
- Verander je de vergroting, dan moet je de belichting aanpassen!
- Sneller ISO omhoog, zelfs in normale omstandigheden
- Werk vanaf statief
- Maak eventueel gebruik van hulplicht als (LED) lamp of (macro) flits.
- Heb je moeite met de zoeker (te donker): werk dan met live view. Die compenseert automatisch in de semi automatische standen als A(v) en Tv/S en laat een goed belicht beeld zien.
Kun je de tabel nou niet onthouden? Geen nood, hoeft ook niet. Belangrijk is om te blijven letten op je sluitertijd & histogram. Ben te tevreden over het histogram? Zorg dan dat je de belichting aanpast bij andere vergrotingen zodat hij weer lijkt op het histogram waar je tevreden over was.
Heel veel succes!
Johan
Geef een antwoord