• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud

Johan van der Wielen ~ Nature Photography

  • Nieuws
  • Galleries
    • Recent pictures
    • My adventures…
    • The Diversity of Dutch Nature
    • ~ Impressions ~
    • A Wadden Island
    • Norway ~ Land of Fjords
    • Finland ~ Land of the Taiga
  • Over Johan
    • Over Johan van der Wielen
    • Awards
    • Maak kennis met mijn maatjes
      Henk, Finn en Peter
      • Over Henk Muijs
      • Over Peter le Fevre
        • Over Finn Snaterse
    • Johan in de media
  • blogs/vlogs
  • Tutorials & Reviews
    • Tutorials landschapsfotografie
    • Tutorials macrofotografie
    • Tutorials nachtfotografie
    • Tutorials camera techniek
    • Overige tutorials
    • Materiaal & Reviews
  • workshops & reizen
    • Fotoreizen en waddenweekenden
    • Workshops
    • Online fotobespreking
  • Commercieel
    • Presentaties
    • Maatwerk workshop
      natuurfotografie
  • Presentaties
  • contact

Effectief diafragma
bij (extreme) vergrotingen

10 augustus 2020

Is het je wel eens opgevallen dat als je met je macrolens of tussenringen steeds dichter op je onderwerp kruipt de sluitertijd steeds langer wordt? Terwijl je n iets verandert aan diafragma of ISO zie je ineens dat, hoe meer je vergroot, er steeds minder licht er binnenkomt. Ook wordt het in de zoeker steeds donkerder. Hoe kan dat?

Extreme vergroting (5x) van de bedauwde vleugel van een kleine libel.

Vergroten betekent lichtverlies

Als je dichter op je onderwerp kruipt gebeuren er eigen twee belangrijke dingen. Zonder dat je ook maar iets aan je instellingen verandert zie je ten eerste dat de scherptediepte enorm afneemt. Deze is namelijk niet alleen afhankelijk van diafragma en brandpuntsafstand maar ook van de afstand tot je onderwerp (voorwerpsafstand). Dit heb ik heel uitgebreid beschreven in de tutorial: scherptediepte en macro bij voorjaarsbloeiers.

Wat er echter nog meer gebeurt is dat het zogenaamde ‘effectieve diafragma‘ verandert. Simpelweg gezegd gedraagt f/2.8 zich anders als je dichterop je onderwerp kruipt en loopt langzaam op zonder dat je dat in de camera ziet. f/2.8 wordt bijv. zelfs f/16 bij 5x vergroting terwijl de camera nog steeds f/2.8 aangeeft. Dat betekent dat bij 5x vergroting maar liefst 5 stops aan licht verloren gaat, dat staat gelijk aan een factor 32 oftewel, bij 5x vergroting komt er nog maar 1/32 van de hoeveelheid licht binnen. Dat is nog al eens een verschil want dat ga je wel in de sluitertijd terugzien.

Effectief diafragma berekenen

Omdat je tevens werkt met onderwerpen waarbij de minste beweging al zichtbaar is, zul je al snel werken met òf zeer hoge ISO waarden of met de hulp van een (macro) flits of (LED) lamp om voldoende snelle sluitertijd te krijgen om bewegingsonscherpte te voorkomen.

De effectieve diafragma opening kun je als volgt berekenen:

effectief diafragma = f-getal x (vergroting + 1)

Voorbeeld: f/4 gedraagt zich bij 3x vergroting als 4 x (3 + 1) = 4 x 4 = f/16.

Om je te helpen heb ik de volgende tabel gemaakt met effectieve diafragma waarden afhankelijk van gekozen diafragma en vergrotingsfactor.

Berekende effectieve diafragma waarden.

Let op: het effectief diafragma zegt alleen iets over de belichting… als gezegd wordt de scherptediepte juist veel minder en niet ineens meer!

Effectief diafragma in praktijk

Allemaal leuk en aardig natuurlijk dit technische geneuzel maar wat kun je hiermee in praktijk? Eigenlijk niet zoveel, immers je instellingen zijn niet verandert en het effectief diafragma is een voldongen feit waar je maar mee hebt te dealen. Toch is het wel belangrijk te beseffen dat er enorm veel licht verloren gaat en weet je nu hoe dat komt.

Door dit goed te beseffen snap je ook meteen dat, als je met macro en (fikse) vergrotingen aan de slag gaat, je heel snel licht te kort komt ookal sta je in prima lichtomstandigheden.

Zo zul je merken dat als je in stand Manual werkt de foto ineens donkerder wordt wanneer je dichter op je onderwerp kruipt, nu weet je hoe dat komt. Je gaat het ook merken als je, zoals ik, het liefst door de zoeker camera kijkt. Verder vergroten maak het beeld behoorlijk donker. Je zult dus sluitertijd en/of ISO moeten aanpassen wanneer je dichterbij komt!

Tips

Een aantal tips om om te gaan met het weinig licht bij (extreme) vergrotingen:

  • Verander je de vergroting, dan moet je de belichting aanpassen!
  • Sneller ISO omhoog, zelfs in normale omstandigheden
  • Werk vanaf statief
  • Maak eventueel gebruik van hulplicht als (LED) lamp of (macro) flits.
  • Heb je moeite met de zoeker (te donker): werk dan met live view. Die compenseert automatisch in de semi automatische standen als A(v) en Tv/S en laat een goed belicht beeld zien.

Kun je de tabel nou niet onthouden? Geen nood, hoeft ook niet. Belangrijk is om te blijven letten op je sluitertijd & histogram. Ben te tevreden over het histogram? Zorg dan dat je de belichting aanpast bij andere vergrotingen zodat hij weer lijkt op het histogram waar je tevreden over was.

Heel veel succes!

Johan

De kop van een zweefvlieg met 5x vergroting (Laowa 25mm), een focus stack van maar liefst 18 verschillende opnames met verschillende scherptepunten.
De opstelling, twee flitsers waren nodig om voldoende licht te krijgen. Gewerkt met f/5.6 wat op 5x vergroting effectief f/34 is (zie tabel).

Posted Under: Tutorials macrofotografie

Andere tutorials macrofotografie

Handige macro tips #1: 4 manieren
om je onderwerp te isoleren

Om je onderwerp bij macrofotografie de volle aandacht te geven moet je deze isoleren uit zijn omgeving. Lees hier de 4 manieren om dat te doen.

Macro zonder macrolens
deel 3: voorzetlenzen

Een voorzetlens is een soort vergrootglas waardoor je nóg dichterbij kunt komen met je lens. Vooral mooi voor insecten.

Handige macro tips #2:
4 manieren voor mooie achtergrond

Bij macrofotografie is de achtergrond misschien wel het belangrijkste. Hier 4 tips voor een mooie omgeving. en ondersteunende achtergrond.

Hoe werkt de macro focussing rail
of macro slider

Wanneer je bij macrofotografie gaat werken met grote vergrotingen wordt scherpstellen steeds lastiger. De AF werkt slechter, manual focus is niet accuraat genoeg. Dan wordt het tijd voor een macro focussing rail.

Alle tutorials macrofotografie

Lees Interacties

Geef een antwoord Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

© 2023 · Johan van der Wielen ~ Nature Photography