Vertekening in een beeld is het fenomeen dat lijnen waarvan wij weten dat ze recht staan in je foto ineens krom of schuin lopen. Lijnen die krom lopen is een lensprobleem maar waar we vaker mee te maken hebben is perspectivische vertekening, een fenomeen dat optreedt bij vooral groothoek lenzen. Wanneer lijnen niet in het midden van het beeld lopen en in de werkelijkheid letterlijk van ons vandaan, dan zul je ze in de foto schuin zien gaan. Fotografeer je schuin omhoog de bomen, dan staan ze schuin en lijken zelfs om te vallen. Soms is dat niet erg maar soms wil je dat niet. In deze tutorial geef ik je 5 manieren om hiermee om te gaan.
Inhoudsopgave
Perspectivische verkleining
Perspectivische vertekening is eigenlijk perspectivische verkleining. Ook met je oog zie je dat. De kruin van een boom is veel kleiner dan de voet omdat hij verder weg ligt. Misschien weet je nog wel van vroeger met ‘perspectief tekenen’ dat je moest werken met vluchtpunten. Dat zijn denkbeeldige punten in de verte waar alle lijnen naartoe lijken te lopen. Zo lopen de bomen ook schuin naar een denkbeeldig punt hoog in de lucht. We weten echter dat de bomen recht staan. Eigenlijk hebben we hier een discrepantie tussen wat we weten en wat we zien. Omdat we er echter zó aan gewend zijn letten we er niet meer op en interpreteren we deze verkleining als ‘diepte’. De reden dat we er ons zo aan irriteren in de fotografie is eigenlijk ook niet dat het fenomeen er is maar dat het heftiger te zien is dan we met ons oog waarnemen.
Hoe komt dat?
De vertekening van groothoek
Ons oog is een 50mm lens en daar hoort een bepaalde mate van perspectivische verkleining bij. Wanneer we echter verder uitzoomen zul je merken dat dit verkleiningseffect steeds heftiger wordt. Elementen die je met je oog in de verte nog prima kunt zien vallen bij gebruik van een groothoeklens ineens volledig weg.
Wanneer je dan ineens bomen gaat fotograferen met enorme groothoek lijken ze veel meer om te vallen dan je met je oog gewend bent en dat gaat storen. De perspectivische vertekening van een groothoeklens is veel groter dan van een 50mm lens.
De 5 manieren om om te gaan met perspectivische vertekening
1. Accepteren en omarmen
Ok, dat klinkt misschien een beetje als een dooddoener maar het is wel zo. Irritatie is een keuze. Je kunt ervoor kiezen om het als een fenomeen horende bij fotografie te gaan zien. Zo ben ik ook één van de weinig fotograferen die zich niet zo ergert aan ruis in de foto. Wat mij betreft hoort het erbij. En sinds ik dat heb geaccepteerd is voor mij niet alleen een bron van irritatie weggevallen maar ik schroom er ook niet meer voor om extreem hoge ISO’s te gebruiken waarmee een heleboel nieuwe dingen mogelijk zijn. Zo kun je ook met dit fenomeen omgaan, het is pas een probleem als jij het een probleem vindt. Als je het fenomeen eenmaal hebt geaccepteerd kun je ook gaan kijken hoe je er juist mee kan spelen en er gaat een heel nieuwe wereld voor je open.
2. Vertekening voorkomen
Al net zo’n dooddoener denk je misschien. Nou niet helemaal want je moet wel weten hoe. Eigenlijk zijn ook daar weer twee methoden voor:
- Maak de compositie zó dat je geen vertekening krijgt
- Gebruik een brandpuntsafstand die nauwelijks vertekent.
Als gezegd lopen de lijnen schuin wanneer ze aan de zijkant van het beeld bevinden bij gebruik van met name groothoeklenzen. Hoe verder naar de zijkant, hoe schuiner ze lopen. Ook zie dat ze schuiner gaan lopen als jij je camera niet volledig waterpas hebt, bijvoorbeeld als je schuin omhoog fotografeert en dus de horizon lager (of hoger) dan het midden kiest. De truc is dan ook om de horizon zoveel mogelijk in het midden te houden, dan zul je zien dat de lijnen nagenoeg recht gaan lopen.
Als je daarnaast weet dat vooral groothoek lenzen ‘last’ hebben van extreme perspectivische verkleining dan kun je meer gaan werken met standaard of zelfs (lichte) telelenzen. Deze verkleinen nauwelijks.
Op zich zijn methoden prima methoden om het probleem gewoon te omzeilen maar je beperkt jezelf wel enorm in je mogelijkheden. Immers een horizon in het midden is maar zelden fraai en je wilt ook niet de hele tijd alleen maar met standaard of telelens werken. Hou deze beide methoden zeker in gedachten maar ga nu niet alleen maar zó fotograferen want dat is zonde, er zijn zoveel mooie foto’s die je dan niet kan maken.
3. Uitsnijden uit een vertekeningsloos beeld
Als je de vorige tip beheerst snap je wel waar deze heengaat. Immers, de horizon in het midden bij een groothoek beeld is zelden interessant maar je kunt hier wel gebruik van maken en dan later een uitsnede maken waarbij je bijvoorbeeld het onderste deel van de foto weglaat. De truc is om de foto veel groter te maken (verder uit te zoomen dan je eigenlijk bedoelt) en later de uitsnede te maken die had bedoeld. Een voorbeeld:
4. Corrigeren in de nabewerking
Ja, dan komen we nu aan het oplossen van een probleem wat misschien geen probleem is of zelfs in het veld al is op te lossen. Maar goed, soms is het wel zo handig. In nabewerkingspakketten zoals Lightroom zit de mogelijkheid om met een aantal simpele handelingen lijnen die schuin staan weer recht te zetten. Laten we weer even die eerste foto van de windmolens pakken om te laten zien hoe dat werkt.
5. Gebruik een shift-lens
Misschien heb je er wel eens van gehoord van een tilt-shift lens. Dat zijn speciale lenzen waarmee je het scherptevlak schuin kunt zetten (of een schuin scherptevlak juist recht), dat is de tilt, of de perspectivische vertekening kan corrigeren, dat is de shift. Omdat het laatste een grote wens is van met name architectuur fotografen worden er steeds meer shift lenzen (zonder de tilt) ontwikkeld. Bij het schiften kun je de lens omhoog of omlaag verplaatsen ten opzichte van de camera.
Door de lens omhoog te verschuiven krijg je in feite in beeld wat boven je normale blikveld ligt. Op deze manier kun je als het ware omhoog fotograferen terwijl je de camera waterpas laat. Dit is precies wat we in de voorgaande tips hebben gezien. Als je rechtdoor fotografeert staan de lijnen recht maar heb je de horizon in het midden. Deze lens laat je rechtdoor fotograferen terwijl je toch de horizon omhoog of omlaag kunt verplaatsen. Op die manier kun je in het veld de perspectivische verkleining corrigeren. Een hele mooie oplossing!
Nog vele vertekening gewenst…
Zo, nu weet je waar de perspectivische vertekening of verkleining vandaan komt en wat je eraan kan doen (of niet). Dat je niet meteen naar de winkel gaat rennen om een shift-lens te halen kan ik mij goed voorstellen. Hoewel ik met veel plezier ermee heb gewerkt heb ik hem toch ook niet gekocht omdat ik het te weinig ga gebruiken. Zeker omdat de ander tips voor mij meer dan voldoende werken om eventuele vervelende vertekening te vermijden of corrigeren. Maar eerlijk is eerlijk, kijk ook goed naar mijn eerste tip. Het is pas een probleem als jij het een probleem vind en juist de extreme verkleining biedt allerlei fotografische mogelijkheden.
Nog veel vertekening gewenst,
Johan
Geef een reactie