Wat is een handig statief?
Tips en aankoopadviezen

Deze tutorial is geschreven voor en reeds verschenen bij CameraNU.nl

Een fotograaf zonder statief is…

Ik zou zeggen vul maar in: “als een telefoon zonder lader”, “een auto zonder benzine” of “schip zonder matroos”. Misschien een beetje flauw maar de grap is dat je de lader past mist als je telefoon op is, evenzo met de benzine en ook de matroos mis je pas als je hem echt nodig hebt. Veel fotografen hebben een haat lief verhouding met het statief. De één zweert erbij en doet niets zonder, de ander sleept hem altijd mee (maar gebruikt hem praktisch nooit) en de derde vervloekt hem om het gewicht en onhandigheid. En waarom zouden we ook? Bijna alle lenzen zijn gestabiliseerd, de ISO kan tot bijna een miljoen en ruis is tegenwoordig lang niet zo erg meer (en prima in de nabewerking te verwijderen)… problemen met sluitertijden zijn verleden tijd, toch?

Ja, als we in de nacht gaan fotograferen, dan is hij misschien wel handig en als je van lange sluitertijden houdt. Maar verder?

Een statief zorgt voor ‘rust in je kont’

Ik krijg veel vragen over statieven. Hij is zo lomp, hij is zo onhandig, ik voel dat ik me niet vrij kan bewegen, hij belemmert mijn creativiteit, etc. En toch, als ik dan deelnemers aan mijn fotoreizen zover heb dat ze daadwerkelijk met statief gaan fotografen zie ik dat meteen terug in de kwaliteit van de beelden. Natuurlijk helpt een statief met bewegingsonscherpte, en natuurlijk kun je ineens met langere sluitertijden en lagere ISO fotograferen maar eigenlijk vind ik het allerbelangrijkste juist het feit dát hij zo lomp en onhandig is. Daarmee dwingt het statief je met veel meer rust te fotograferen. Je moet hem opzetten, instellen, goede hoogte aanpassen en dan pas rustig aan de slag. Iemand zonder statief heeft dan inmiddels al 20 foto’s van 21 verschillende onderwerpen gemaakt terwijl jij nog aan het puzzelen bent over de goede compositie. Ik zie gewoon dat mensen rust krijgen, ze veel langer met één foto bezig zijn en ook veel meer geneigd zijn om tot het gaatje te gaan als het om een goede compositie gaat, het goede moment en de juiste belichting. Het jachtige van de digitale camera gaat eraf, je maakt minder foto’s maar de succesrate schiet omhoog.

Voordelen van een statief

Ondanks weinig ruis bij de moderne camera’s, ondanks super hoge ISO, ondanks alle stabilisatie… blijft mijn advies een statief te gebruiken. De voordelen nog even op een rijtje:

• Een statief is onhandig, lomp en kost veel tijd om op te zetten… dat klinkt niet als voordeel maar is het toch! Dat zorgt er namelijk voor dat je rust in je kont krijgt. Omdat je trager bent ga je beter nadenken over je foto, belichting, compositie, etc. Het zorgt ervoor dat je op minder plekken foto’s maakt maar op elke plek langer bezig bent en dus betere foto’s maakt

• Hoe mooi een hoge ISO ook is, het blijft zorgen voor ruis. De mooiste en scherpste foto’s maak je bij lage ISO. Wil je dan ook nog spelen met hoge diafragma waarden (bijv. t.b.v. een grote scherptediepte) dan zit ja automatisch aan langere sluitertijden. Vanaf statief is dat geen probleem!
• Lange sluitertijden geeft dynamiek in beeld. Bomen bewegen in de wind, water kabbelt en wolken drijven voorbij. Door te spelen met langere sluitertijden (alleen mogelijk van statief!) krijg je de dynamiek van bewegende onderwerpen in beeld.

• Lange sluitertijden zorgt voor meer kleur, zeker bij zonsop- en ondergangen. Hoe langer de sluitertijd, hoe dieper en intenser de kleuren… reden om ook weer een statief te gebruiken

• Ben je aan het experimenteren met belichting en/of scherptediepte dan maak je vaak meerdere beelden en kijk je later welke het beste is (belichtingstrapjes of scherptediepte trapjes). Vanaf statief is dat heel fijn werken omdat je niet telkens weer opnieuw de compositie en het scherpte punt moet bepalen.
• Fotograferen bij low light, denk aan nachtfotografie. Zonder statief houdt de dag op als de zon weg is… maar er is nog zoveel meer dan licht: de sfeer van het donker!

‘Ik ben te arm om troep te kopen’

Een Finse gezegde en variatie op onze ‘goedkoop is duurkoop‘. Mensen die mij kennen weten dat ik nooit zal adviseren om dure spullen te kopen. Een goed fotograaf kan met alle camera’s of lenzen uit de voeten. Maar met statieven ben ik wat voorzichtiger. Er zijn teveel mensen die bezuinigen op een statief. Een veel gemaakte fout is een goedkoop statief, koop dan geen statief. Helaas heb ik al meegemaakt dat naast mij een kapitaal van meer dan 3000 euro (dure camera met dito lens) werd toevertrouwd aan een statief van een paar tientjes en in het duin door een zuchtje wind omdenderde met als gevolg een lens en camera vol duinzand (geen verzonnen verhaal maar waargebeurd! Twee keer zelfs al!). Een statief hoeft geen duizend euro te kosten maar koop wel een goed en degelijk statief! En dat kost geld.

Statieven: wat is er allemaal te koop?

Statieven heb je in vele soorten en maten, prijsklassen en gewichtsklassen. Van een paar tientjes tot over de duizend euro is mogelijk. Maar wat is nou aan te raden en wat moet je absoluut niet nemen? Eigenlijk is het beste statief te lomp en te zwaar om makkelijk mee te nemen. Een groot en zwaar statief heeft namelijk twee voordelen:

• Het is absoluut bewegingsvrij en zorgt ervoor dat zelfs wind weinig vat heeft op je camera
• Het is zó vervelend om mee te werken dat je niet snel geneigd bent om snel van de ene naar de andere plek te rennen voor een foto. Je blijft dus langer staan op één plek… en gaat meer nadenken over je foto’s. Je zult zien dat je met minder maar betere foto’s thuiskomt.

Maar vooral het laatste zal voor veel mensen gezien worden als een ongemak waardoor het statief meer ongebruikt in de auto blijft liggen dan meegaat. Koop daarom een goed statief waar je prettig mee werkt.

Goed, stevig en niet al te duur is aluminium. Nadeel is echter wel dat aluminium relatief zwaar is. Maar als je toch vaak met de auto gaat en niet hoeft te slepen met het statief is dit een perfect statief voor jou! Wil je echt lichter dan kun je kijken naar carbon. Wel zie je tegenwoordig steeds minder aluminium statieven… het meerendeel, vooral de betere statieven, zijn allemaal carbon.

Een goed statief beantwoord een goed statief aan de volgende zaken:

• Statief moet berekend zijn op minstens 1,5x het gewicht van camera + je zwaarste lens. Als je dit té krap neemt wordt het geheel toch wiebelig, beter geschikt voor te hoog dan te laag gewicht!
• Uitschuifbare poten met makkelijk klemkoppelingen die niet snel loslaten (anders schuiven de poten te snel in onder gewicht van camera).
• Losse statiefkop zodat je nog een keer kunt veranderen als je dat nodig acht..

Wel of geen middenpoot?

Ik adviseer een statief met onafhankelijke poten (dus geen verbinding tussen de poten), die kun je helemaal plat leggen voor bijvoorbeeld macrofotografie. En die middenpoot (of middenzuil) dan? Precies, die zit dan in de weg. Dus? Een statief kopen waarbij je de middenpoot eruit kan halen is of een statief die helemaal geen middenpoort heeft. Een middenpoot is leuk… maar is het meest instabiele deel van het statief. Hoe stevig je statief ook is, op het moment dat je die 3kg camera + lens verder omhoog brengt met een middenzuil zie je de boel gewoon bewegen en je zal niet de eerste zijn die met zijn zonnekap zandtaartjes van het strand kan maken omdat het statief de wind niet aankon. Beste is een statief te nemen waarbij je de middenpoot qua hoogte niet nodig hebt en je aan de drie poten genoeg hebt om op jouw hoogte te komen.

Een middenpoot heeft als voordeel dat het gehele statief ingeklapt wat kleiner blijft, voor reizen en lichtgewicht zeker handig maar als je er veel mee werkt, werk ik liever zonder. Er zijn ook statieven met een beweegbare middenzuil, die kun je kantelen en opzij gebruiken. Dat is dan wel weer handig, m.n. voor macro fotografie, maar hij zal alsnog lang niet zo stevig zijn als een driepoot zonder middenpoot. Bij wind daarom nog steeds de middenzuil niet gebruiken.

Statiefkoppen

Wat koppen betreft is het wat je zelf prettig vindt:

• Een balhoofd is flexibel en klein maar nadeel is dat als je hem los zet meteen je hele camera los zit in alle richtingen. Een balhoofd met aparte ‘panstand’ is heel prettig. Dan kun je in het horizontale vlak draaien, bijv. t.b.v. een panoramafoto, zonder dat je camera verandert in de andere richtingen.
• Een drieweg kop is groter en lomper maar heeft als grote voordeel dat alle richtingen (horizontaal, verticaal en omhoog/omlaag) door aparte hendels zijn in te stellen. Je kunt dus heel nauwkeurig instellen. Nadeel is wel dat het allemaal wat langzamer gaat omdat je alles apart in moet stellen.
• Een schommelkop is vooral bedoeld voor de lange telelenzen. Die hebben een dermate gewicht dat dit op een normale kop, waarbij de camera bovenop de kop staat, niet werkbaar is. Bij een schommelkop hangt de combi a.h.w. aan de kop. Dit zijn wel grote lompe koppen die je normaal niet zal gebruiken.

Snelkoppelingsplaat

Een ‘quick-release plate’ (Snelkoppelingsplaat ) is een plaatje wat je onder je camera schroeft en waarmee je snel je camera op je statiefkop kan klikken. Het is niet noodzakelijk maar heb je de keuze tussen een kop met en zonder zo’n soort systeem dan is het wel aan te bevelen omdat het snel en prettig werkt. Je hoeft niet telkens je camera aan je statief te schroeven. Veel merken werken met het zogenaamde arca swiss systeem, een universeel systeem van plaatjes waardoor je overal hetzelfde systeem hebt. Werk je met meerdere statieven, koppen, lenzen (met gondels) en/of camera’s dan kan het handig zijn om alles van hetzelfde systeem te voorzien.

Je kunt het zo duur maken als je zelf wilt. Maar wees ook niet te zuinig, ik heb velen gezien die meer dan 2000 euro aan apparatuur toevertrouwden op 1,5m hoogte aan een statief van een paar tientjes. Dat vind ik dom! Investering in apparatuur betekent ook investeren in een statief! Een goed statief kost zeker een paar honderd euro.

Advies: Benro & Sunwayfoto

Vroeger had je een paar goede merken aan statieven, tegenwoordig zie je de statievenmerken als paddenstoelen uit de grond rijzen (en sommige merken net zo hard weer vergaan). Ik kan mij voorstellen dat je al snel door de poten het statief niet meer ziet. Eigenlijk zijn er geen merken meer die met kop en schouders boven de rest uitsteken maar wel een paar mindere merken (die ik verder niet ga noemen, dan moet je maar mailen). Ik heb vele statiefmerken gehad en meer gewerkt en ben over vele merken erg tevreden. Toch werk ik de laatste tijd het liefst met een tweetal merken: Benro (statieven en koppen) en Sunwayfoto (L-brackets, koppen en macro rails). Zó tevreden dat ik inmiddels ambassadeur ben van deze merken. Nogmaals, andere merken zijn ook goed maar die ken ik minder. Deze merken heb ik uitvoerig getest en durf ik voor in te staan.

Statieven

Eigenlijk werk ikzelf met twee statieven. Ik heb er wel meer, vooral als ik de nacht in ga, maar er zijn er altijd twee die ik standaard meeneem. Een lichter ‘wandelstatief’ en een zeer stevig statief voor als er wind staat, ik op de rotsen moet klauteren, etc. Deze laatste gebruik ik ook met de zware lange telelens of voor zeer lange sluitertijden. De eerste is weer heerlijk voor macro en om mee te nemen aan je cameratas.

• Benro combi serie: “Het statief voor het zwaardere werk. Wanneer het echt stabiel moet zijn, dan neem je een statief zonder middenkolom. Met het hoog draagvermogen, de extra sterke spider, uitstekende stabiliteit en perfecte balans biedt dit statief de mogelijkheid om met ultra telelenzen en zeer groot formaat camera’s te werken.” Carbon, zeer stevig en met grote draagkracht. Je hebt keuze uit de 3770 en 3780, 4770 en 4780. 70 of 80 staat voor het aantal segementen van de poten (70 = 3 segmenten / 80 = segementen). Meer segmenten betekent dat het statief ingeklapt wat korter is en makkelijker hanteerbaar, minder segmenten betekent dat het dunste segment minder dun is, in theorie dus steviger. 37 en 47 slaat op überhaupt de stevigheid van het statief, de 47 is een heel stuk steviger (en zwaarder) dan de 37: draagkracht 18kg vs 25kg. Zelf werk ik nu al jaren met de C4780TN en die heeft nog nooit één krimp gegeven, niet bij -30, niet in de beukende golven en niet op het strand. Voor velen is de 3780 echter zwaard genoeg, eveneens een geweldig statief! Hierbij de rechtstreeks link naar CameraNU.nl: www.cameranu.nl/nl/search?sort=relevance&q=benro+combi
• Benro System GoPlus: “Is macro fotografie uw passie? Dan biedt Benro u een ideaal statief waarbij de middenkolom niet alleen omgekeerd kan worden maar ook in diverse standen gekanteld en gedraaid kan worden. Dicht bij de grond fotograferen of lastige hoekjes met statief bereiken is hierdoor toch mogelijk.” Eigenlijk bedoeld als traveller statief is dit mijn wandelstatief. Minder zwaar dan de combi (‘maar’ een draagkracht van 14kg) maar daarom ook een stuk lichter. Lekker divers met een kantelbare middenzuil, mooi voor macro en past prima aan de tas. Je hebt deze in aluminium (zwaarder maar goedkoper) en carbon, met en zonder middenzuil. Zelf werk ik met de FGP28C. De rechtstreeks link naar CameraNU.nl: www.cameranu.nl/nl/search?sort=relevance&q=benro+go
• Benro Mach 3: “De geavanceerde statieven volgens het klassieke ontwerp. Geschikt voor elk gebruik binnen- of buitenshuis. De Mach 3 is uitgevoerd in aluminium of in een 9-laags carbon. De Mach 3 wordt geleverd met korte middenkolom. Alle Mach 3 statieven worden geleverd met verwisselbare rubberen pootjes en spikes. Een luxe draagtas met schouderband wordt er vanzelfsprekend bij geleverd.” Ik moet bekennen dat ik dit statief alleen van collegafotografen ken maar kan er niet meer van zeggen dan dat ook deze geweldig zijn werkt doet! Rechtstreekse link naar CameraNU.nl: www.cameranu.nl/nl/search?sort=relevance&q=benro+mach3
• Benro macro statief: de naam zegt het al, speciaal ontworpen voor de macofotograaf: laag, compact en sterk. Een goedkoop statief puur voor macro werk. Handig voor erbij maar niet ter vervanging van een normaal statief. Bij CameraNU.nl kun je hem in mooie combi kopen met een kleine Sunwayfotokop: www.cameranu.nl/nl/p2952145/benro-tms07a-macro-statief-sunwayfoto-xb-28-ii-balhoofd

Inmiddels (april 2021) is het aantal statieven van Benro aangevuld met o.a. de Bat en Tortoise. Ik heb hiervoor speciaal een video gemaakt waarin ik alle statieven laat zien met voor- en nadelen. In deze video komen aan bod

• TMS07A – super compact macrostatief
• Combi – sterkste en zwaarste
• GoPlus – meest diverse statief
• Bat – speciaal voor onderstboven macro
• Tortoise – klein maar stevig

Statiefkop

Minstens net zo belangrijk als het statief is de kop. Als beschreven kun je voor diverse soorten koppen kiezen maar zelf werk ik het liefst met een balhoofd. Wat balhoofden betreft heeft Benro perfecte series maar zelf werk ik graag met Sunwayfoto. wat capaciteiten betreft vergelijkbaar maar net even wat duurzamer, zeker voor het heftige gebruik van mij.

• Sunwayfoto FB serie: de standaard serie balhoofd in verschillende sterktes / gewichten / draagkrachten. Zeer degelijke kwaliteit en duurzaamheid. Helemaal mooi is dat je deze koppen in combinatie met een extra panorama plaat kan kopen zodat je niet je statief waterpas hoeft te zetten maar alleen de bovenste plaat. Zou ik altijd doen! Op mijn Benro System GoPlus heb ik de FB44DDH2 kop, dat is de FB44 met extra DDH-02 panningsklem. Link naar de FB serie: www.cameranu.nl/c292/statieven-en-toebehoren?d=desktop&f=IHsiMzQiOlsiU3Vud2F5Zm90byJdLCIzMzY1IjpbIkJhbGhvb2ZkIl19
• Sunwayfoto XB serie: de toplijn van Sunwayfoto met een aantal zeer zware koppen. Ikzelf werkt op mijn Benro C4780TN statief met de XB52 kop en heb daar ook een aparte review over geschreven: www.johanvanderwielen.nl/review-monster-balhoofd-sunwayfoto-xb-52. Niet licht, niet goedkoop… maar oh wat sterk. Daar durf ik in harde storm mijn camera aan toe te vertrouwen!
• Benro B serie en V serie: standaard balhoofden in verschillende sterktes / gewichten / draagkrachten. Koop niet té licht, zelf heb ik een B3 kop en voor normaal werk (denk aan camera met goede groothoeklens) is dat perfect. de B4 is een tikkeltje zwaarder en sterker. Directe link naar CameraNU.nl: www.cameranu.nl/nl/c18312/statieven-en-toebehoren/benro/koppen?d=desktop&f=eyIzMzY1IjpbIkJhbGhvb2ZkIl19
• Benro schommelkop: deze schommelkoppen, of gimbals, zijn perfect voor lenzen als 300mm f/2.8, 400mm f/2.8, 500mm f/4 of 600mm f/4. Ik heb zelf de GH2 van aluminium, zwaar is alles toch wel.

Schoonmaken en onderhouden

Oh ja… nu heb je zo’n mooi statief en bijpassende kop. Nu moet je hem ook nog regelmatig schoonmaken en onderhouden. Zeker als hij mee mag naar zee, in de branding of in de modder. Geen enkel statief, hoe goed ook, kan er tegen als je hem niet regelmatig wat liefde geeft. Hoe je dat doet? Lees hier mijn uitgebreide tutorial.

Zo, nu heb ik al mijn in en outs van statieven wel verteld… en mijn adviezen gegeven. Natuurlijk is dit maar een beperkt assortiment maar dit is wat ik ken, waar ikzelf mee werk en … wat mij uithoudt. En dat zegt wat 😉