Wat is een schommelkop?

“Wat fotografeert u voornamelijk en met welke lens?”, vraagt de verkoper. “Ik doe vooral aan vogelfotografie en wildlife. Vooral met een lange telelens”. “Dan raad ik een schommelkop aan.” Een wat? Neem je me in de maling? “Nee hoor, zo worden de kop genoemd die speciaal hiervoor is bedoeld.” Wat is nu een schommelkop en wat zijn de voor- en nadelen? Laten we samen eens kijken.

Let op: bovenstaande conversatie is fictief en niet gebaseerd op een nieuwe richting van mijn fotografie…

Een schommelkop is één van de statiefkoppen. Zo heb ik ook een artikel geschreven over het meer gangbare balhoofd.

Bedoeld voor lange telelenzen

Een schommelkop (of ‘gimbal head’) is een statiefkop welke bedoeld is voor het werken met lange telelenzen (Nb. Eigenlijk hoor je ‘objectief’ te zeggen en is ‘lens’ foutief gebruikt omdat een lens een enkel glaselement is. Het is echter zó ingeburgerd dat ik hier onverstoorbaar het woord ‘lens’ blijf gebruiken. Het bekt ook gewoon lekkerder). Dan denk ik aan lenzen als 150-600, 200-400 f/4, 300 f/2.8, 400 f/2.8, 500 f/4 of zelfs 600 f/4. Kenmerkend aan deze lenzen is enerzijds het vaak behoorlijke gewicht maar ook de aanwezigheid van een statiefgondel. Dat laatste is een beugel aan de lens waaronder je je statiefplaat kan monteren. Op die manier hangt de lens niet aan de camera maar monteer je je lens rechtstreeks op het statief met de veel lichtere camera loshangend.

Een tweede voordeel van een statiefgondel is dat je de camera en lens hierin kunt draaien. Voor een foto in portrait stand hoef je dan niet de statiefkop te draaien maar draai je simpelweg de hele combi in de gondel waardoor alles gewoon in balans blijft.

Hoe werkt een schommelkop

Voor het werken met een lange telelens heb je behoefte aan een zeer stevigs statief én aan een kop die zowel stabiliteit als vrijheid geeft. Voor landschap zet je de kop vast op een bepaalde compositie waarna je de foto kunt maken. Wanneer je echter vogels of andere dieren fotografeert staan deze zelden stil. Je moet de dieren kunnen volgen, zowel in horizontale als in verticale richting. Het snelste doe je dat uit de hand maar een lens van zoveel millimeter (en dito gewicht) is bijna niet uit de hand te hanteren.

De schommelkop is ontwikkeld om het gewicht te dragen terwijl je alle vrijheidsgraden in draaibaarheid en kantelbaarheid behoudt.

Bij een schommelkop kun je de hele combinatie van lens + camera perfect in balans brengen. Door de schaalverdeling in verticale richting kun je de lens precies in het midden van het kanteldraaipunt brengen. Met behulp van vaak lange statiefplaten kun je verder de lens + camera combinatie zover doorschuiven in de schommelkop dat je ook van voor naar achteren een perfect evenwicht bereikt.

Als je alles perfect in balans hebt gebracht kun je zowel de horizontale draaiing (panning) als de kantelknop loszetten en zal de lens + camera volledig draaibaar en kantelbaar zijn én in iedere stand blijven staan zonder terug te zakken of door te draaien.

Voor- en nadelen

Het fijne van de schommelkop is de vrijheid voor de lange telelens. Daar is hij ook primair voor bedoeld. Ook als je bijvoorbeeld veel wildlife fotografeert met lenzen als een 100-400 en zelfs 70-200, lenzen voorzien van een statiefgondel, kan je prima uit de voeten met een schommelkop.

Voor een lens zonder gondel of kortere lenzen werkt een schommelkop echter zeer onhandig. De statiefplaathouder zit zó gepositioneerd dat de statiefplaat van voor naar achteren georiënteerd zit, terwijl je hem onder je camera juist in de breedte hebt. Je moet dan eerst je statiefplaat een kwartslag draaien. Daarnaast kun je met een schommelkop je camera niet in portrait stand zetten of je moet een L-bracket hebben maar ook dat wil niet omdat bij een L-bracket de oriëntatie van de statiefplaat wederom een kwartslag is gedraaid t.o.v. de houder van de statiefgondel.

Met andere woorden, een schommelkop is eigenlijk nooit je enige kop tenzij je werkelijk alleen maar vogels en wildlife fotografeert. Voor de meeste fotografen is het een extra kop die ze op het zware statief zetten wanneer ze werken met de lange telelens. Een andere kop zal de eerste kop blijven.

Een ander nadeel is dat een schommelkop nou niet bepaald klein is. Maar ja, dat zijn lange telelenzen ook niet. Het is geen combinatie om even makkelijk aan je fotorugzak te hangen maar hoogstwaarschijnlijk gebruik je hem ook niet vaak wandelend door het veld. Veel eerder heb je hem mee in de auto om vanuit een (schuil)hut te fotograferen.

Zo… nu weet je alles over de schommelkop!

Johan