Sigma 14 mm F/1.8 DG HSM ART: dé nachtlens!

Vorig jaar maakte ik voor het eerste kennis met de illustere ART lijn van Sigma lenzen. Ik mocht de 28 mm f/1.8 ART aan de tand voelen en was erg onder de indruk van de kwaliteit. Aan het eind van mijn review liet ik voorzichtig vallen dat ik ook de 24 mm f/1.4 of 20 mm f/1.4 mee zou willen nemen naar Lapland omdat die bereiken voor mij veel interessanter zijn voor nachtfotografie. Het aanbod bleek nóg mooier, ik mocht de 14 mm f/1.8 meenemen naar de tweede Arctic Aurora Chase. Wat specificaties betreft misschien wel dé nachtlens der nachtlenzen. Lees hier of hij dat waarmaakt.

Deze review is reeds verschenen op Natuurfotografie.nl

Groot, zwaar maar oerdegelijk

Het begon met het aanpakken van de doos van de postbode. “Heeft u een set bakstenen besteld?”. Ik durf maar niet te zeggen wat wel. Eenmaal open tref ik een zeer degelijk gebouwde lens met bol frontelement. Wat zeggen de specs.? Bijna 1,2 kg zwaar en toch maar 12,5 cm lang, maar wel een doorsnede van bijna 10 cm. Niet lang, wel zwaar en breed. Maar zó degelijk gebouwd dat ik hem zou kunnen gebruiken als ik mijn hamer niet kan vinden. De zonnekap is geïntegreerd, kan ik dus ook niet kwijtraken. De lensdop gaat los over de zonnekap. Helaas geen kliksysteem, dus zie ik mijzelf nog wel eens zonder lensdop thuiskomen.

De bolle voorkant maakt het gebruik van normale 100 mm filters helaas onmogelijk. Als landschapsfotograaf moet je bereid zijn je filters voor deze lens op te geven of fiks te investeren in dedicated filterhouders voor 150 mm filters.

De 14 mm heeft geen stabilisatie (wie zou dat nodig hebben op dit bereik), maar heeft wel autofocus. Veel concurrenten laten dit tegenwoordig zitten omdat je dat toch niet echt gebruikt wegens de enorme scherptediepte van dergelijke groothoek. Toch is het af en toe wel erg prettig, zeker voor dierfotografie. Dierfotografie met 14 mm? Ja hoor… kom ik nog op terug.

Waar is de oneindig?

Verder heeft de lens een schaalverdeling met keurig de scherptediepte / hyperfocale afstand. Echter, zo schetst mijn verbazing, als je hier gebruik van wilt maken wil je ook exact weten waar de oneindig zit. En dat staat niet aangegeven. Als gewoonlijk kun je ook bij deze lens ‘door’ oneindig (dat is voor eventuele veranderingen als gevolg van extreme temperaturen), maar ik zou graag willen weten waar, onder normale omstandigheden, de oneindig exact zit. Normaal zit daar een dwarsstreepje voor maar hier niet.

Dan maar in het veld met handmatige scherpstelling op een berg heel ver in de horizon scherpstellen. En zo kwam ik er proefondervindelijk achter dat de normale oneindig precies in het midden van de ∞ zit. Nou ja, geen vervelend punt en makkelijk terug te vinden. Je moet het alleen even weten.

De meerwaarde van 14 mm: f/1.8

Ik heb al eerder gezegd dat ik een enorme verzameling aan groothoeklenzen heb, ieder met zijn eigen doel. Veel werk ik met 16-35 voor landschappen en ook al lijkt 14 mm nagenoeg gelijk, je moet het procentueel zien. Het is bijna 15 % meer op beeld, dus echt een stap verder uitzoomen. Ook is het een bereik wat nog niet té extreem is en daardoor als groothoek wat breder inzetbaar dan nóg minder mm’s.

Wat echter voor mij dé meerwaarde is, is de enorme lichtsterkte. Al mijn lenzen in deze range zijn f/2.8. Voor nachtfotografie is dat prima want als je werkt volgens de 400 regel voor maximale sluitertijden kom je met hoge ISO en f/2.8 vaak prima uit om geen draaiing van de aarde vast te leggen.

Voor noorderlicht is dit soms niet voldoende. Dit fenomeen is zelf een lichtbron en beweegt ook nog eens snel. Vaak wil je werken met sluitertijden van 5” of minder. Soms wel eens 1”, en dat diep in de nacht. Dan is een lichtsterk objectief fantastisch wil je niet met extreem hoge ISO moeten werken.

f/1.8 is gewoon 1 1/3 stop lichtsterker dan f/2.8. Dus meer dan 2x zoveel meer licht. En dat op 14 mm. Logisch dat de lens zo groot en zwaar is.

Een nadeel van de f/1.8 is dat de max. diafragma ‘maar’ f/16 is. Nu hoor ik meteen veel fotografen zeggen, “Ik schiet nooit hoger dan f/16”. Ik ook niet. Maar toch, af en toe is het best handig.

Scherpstellen op sterren

Ik heb een erg goed nachtzicht, ben ik blij mee. Ik kan door een f/2.8 lens mijn compositie bepalen in de nacht, zelfs zonder maanlicht. Maar met f/1.8 gaat het nog beter. Scherpstellen in de nacht is echter altijd een dingetje. Normaal zet ik hem voor sterren gewoon op oneindig maar wanneer er een heldere lichtbron is, zoals de maan, dan kun je ook met live view werken. Live view ziet niets behalve die lichtbron, maar dan kun je scherpstellen door te draaien tot de lichtbron zo klein mogelijk in beeld is; hoe kleiner, hoe scherper.

Uit balorigheid zette ik in de nacht, zonder maan of andere heldere lichtbron, de live view aan en tot mijn verbazing zag ik de drie sterren van de riem van Orion. De 14 mm is zó lichtsterk dat ik op deze sterren (of op de grote beer) scherp kon stellen.

Let’s chase some aurora’s!

Daar is de lens voor meegegaan, om te laten zien wat hij waard is in de nacht. En hij heeft mij niet teleurgesteld, wat een geweldige lens om mee te werken.

Landschappen en perspectivische verkleining en vertekening

Na afloop van de reis zijn mijn maatje en ik nog een nacht samen op pad geweest. Eén van mijn doelen was een landschap met zwaar besneeuwde bomen maar niet één van de ‘overbekende’. ’s Middags zijn we met de sneeuwschoenen op verkenning geweest. De ondergaande zon werpt een warm licht op de toppen van de sneeuwbomen terwijl de schaduwpartijen een diepblauwe kleur krijgen. Mooie gelegenheid om de landschapspotentie van de 14 mm te testen.

Duidelijk is dat je dicht op je onderwerp moet zitten. Elementen in de achtergrond vallen snel weg of ze moeten erg groot zijn. Hoe meer je uitzoomt, hoe meer je in feite met de eerste paar meter voor je neus bezig bent.

Doet mij denken aan de eerste keer dat ik de 14 mm overdag gebruikte. Ik zag een klein boompje op ca. 10 m afstand… dankzij de 14 mm leek het wel 100 m.

Landschapsfotografie bij maanlicht

’s Avonds teruggegaan met halfvolle maan in de hoop op de combinatie van maanverlichte sneeuwlandschap en noorderlicht. Helaas was het noorderlicht te zwak om zichtbaar te zijn bij zoveel maanlicht. Maar juist dat laatste bleek spectaculair genoeg voor nachtelijke sneeuwlandschappen.

Dieren fotograferen op 14 mm

Ik ben geen echte dierfotograaf en 14 mm is ook niet de meest geëigende wildlife lens. Toch had ik ineens een brainwave om de autofocus te testen. In het Noordzee aquarium van het natuurcentrum in Nes op Ameland zwemmen bij weinig licht talloze zeebaarsen, haaien, harders en andere Noordzeevissen. Tijdens etenstijd is er tumult en zwemt alles ook dicht tegen het glas aan. Ik heb de 14 mm met de zonnekap tegen het glas gezet en met continue scherpstelling gekeken hoe scherp de vissen in beeld gebracht konden worden. Dat viel niet tegen!

Waterproof? De vuurtoren in een hoosbui

De Sigma 14 mm heeft weathersealing… dus dat moet getest worden. Nou ja, het was niet echt de bedoeling, want eigenlijk wilde ik de vuurtoren bij nacht fotograferen. Ook daar is lichtsterkte van groot belang. Hoe langer je sluitertijd in de nacht, hoe meer de stralen uitvegen. Voor mooie stralen zit je veelal rond de 1” of 0,5” sluitertijd. Dat betekent vaak torenhoge ISO tenzij je een lichtsterke lens hebt.

Eén avond in de week is de vuurtoren open voor publiek, dat is de avond om te gaan. Niet dat ik naar binnen wil maar dan hebben ze de zijlampen aanstaan waarmee de toren zelf ook verlicht wordt. Alleen had ik pech, het kwam die avond werkelijk met bakken uit de hemel. Stortregens. Dik ingepakt met regenbroek, laarzen, handschoenen, pet en regenjas op pad gegaan.

Het fotograferen was nog wel een dingetje. Lensdop erop laten en vlak vóór hét moment de dop eraf, foto maken en meteen dop er weer op. Dat scheelt druppels poetsen. Camera + lens waren doorweekt maar net als met de extreme vorst heeft de 14 mm geen krimp gegeven. Nu weet je waarom die bouw zo degelijk is!

Oh, en om te bewijzen dat het écht regende:

Voor de techneuten: vignettering, (hoek)scherpte, flare en CA

Als je inmiddels al een paar reviews van mij hebt gelezen, weet je dat het moment gaat komen dat we de leuke plaatjes loslaten en ik toch wat saaier maar gedegener ga kijken naar de prestaties. Mijn muur is daarvoor hét onderwerp en ook de Sigma 14 mm zet ik figuurlijk tegen deze muur.

Vignettering

Vignettering is lichtafval, het fenomeen dat de foto naar de hoeken toe donkerder wordt. Dit effect zie je vooral bij grote diafragmaopeningen en geen lens heeft er geen last van. Nog buiten het feit of je er als fotograaf ‘last’ van hebt, want vele voegen het in de nabewerking alsnog weer toe om wat meer nadruk te leggen op het onderwerp. Daarnaast hebben de meeste nabewerkingspakketten automatische correctie per lens en is het dus prima weg te werken. In het veld was het mij bij f/1.8 wel opgevallen maar hoger niet echt.

Tonvormige vervorming

Perspectivische verkleining en vertekening zijn onderdeel van groothoek. Tonvormige vervorming is echter iets anders, dan lijkt een bal door de muur naar buiten te komen, de lijnen lopen niet recht. Om dit te testen biedt de muur weer uitkomst.

Automatische correctie vignettering & vervorming

(Hoek)scherpte

Om de scherpte te beoordelen heb ik 100 % uitsnede uit het midden en de linker bovenhoek genomen bij verschillende diafragmawaarden. Deze heb ik uitvergroot, zie hieronder.

Tegenlicht: flare

Een bekend probleem, zeker bij landschapsfotografen die dol zijn op het zonnetje, is flare. Wanneer (zon)licht direct binnenkomt in de lens kan het zijn dat het licht intern gaat reflecteren tussen de verschillende glaselementen en daarbij breekt in verschillende kleuren. Ook kun je van die kleurvlekken of een ‘flare’ krijgen. En dus richt ik de 14 mm eens vol naar de zon.

Hoge contrasten: chromatische aberratie

Bij sterke lokale contrasten kan het zijn dat niet al het licht door de glaselementen in dezelfde mate wordt gebroken. Daardoor krijg je lokaal kleurschifting waardoor je, vaak op sterke licht/donker overgangen, ineens een bandje van een andere kleur ziet. Vaak is dit lichtblauw of paars. Ook dit is in de nabewerking makkelijk op te lossen bij het gebruik van het goede lensprofiel. Maar in essentie geeft een lens met grote chromatische aberratie problemen ook een verkleining van de scherpte en contrast bij contrastrijke beelden.

Groothoekmacro & bokeh

Nee, ook deze groothoeklens is geen macrolens. Sterker nog, met zijn minimale scherpstelafstand van 27 centimeter kom je ook niet echt lekker dicht bij je onderwerp. En dan moet je onderwerp ook nog eens groot genoeg zijn. Want de combinatie met enorme groothoek en een relatief grote minimale scherpstelafstand zorgt ervoor dat alles klein is. Maar ja, een groothoekmacro fanaat als ik wil natuurlijk wel weten wat de mogelijkheden zijn.

Conclusie

Ik begon met de opmerking dat de Sigma 14 mm F/1.8 DG HSM ART misschien wel dé nachtlens is. Is dat ook zo? Een volmondig ja! Voor nachtelijke landschappen en de Melkweg zijn er ook genoeg alternatieven maar voor noorderlicht is dit toch wel dé lens. De lichtsterkte van f/1.8 is niet alleen maar een feature maar ook volledig bruikbaar. Slechts de hoekscherpte blijft op dergelijke openingen een beetje achter maar verder kun je de f/1.8 prima inzetten. Daarmee zijn relatief korte sluitertijden in de nacht mogelijk voor bewegende onderwerpen als noorderlicht of de vuurtoren.

Een ander groot voordeel van zo’n enorme lichtsterkte is dat het nóg makkelijker wordt om in de nacht je compositie te bepalen, je ziet nog wat door deze lens. Zelfs scherpstellen op sterren is mogelijk in live view. En… maar dat is mij nog niet goed genoeg gelukt… je kan met deze lens zelfs noorderlicht filmen!

Ook voor landschapsfotografie is het een goed inzetbare lens. Niet té extreem groot maar wel een enorme aanvulling als je volgende lens pas begint bij 16mm of 18mm.

Heeft lens nog minpunten? Nee, niet echt. Misschien een paar hele kleintjes. Zoals de wat achterblijvende hoekscherpte, de (prima te corrigeren) vignettering en enorme vervorming. Oh ja, voor een nachtfotografielens is het wel erg raar dat er geen duidelijke streep staat waar oneindig zit. Misschien het forse gewicht. Maar ja, dat is weer evident aan deze lichtsterkte en groothoek.

Al met al ben ik dolenthousiast. Ik dacht dat ik helemaal compleet was met mijn assortiment maar deze lens past er niet alleen nog prima tussen, hij heeft zich in een paar weken ook volledig onmisbaar gemaakt. En dat is best een prestatie. Gelukkig voor mij hoeft hij ook de tas niet meer uit… op naar nog vele avonturen samen!

De pluspunten

• hoogkwalitatief objectief;
• oerdegelijke en solide bouw, voelt goed aan;
• weathersealing (werkt prima!);
• ultieme nachtlens door lichtsterkte van f/1.8;
• bij f/1.8 ook al prima scherp in het centrum;
• geringe vignettering en vervorming;
• zachte achtergrondonscherpte;
• goede autofocus;
• mooie kleuren en contrast;
• nauwelijks flare of chromatisch aberratie.

De minpunten

• geen streepje bij oneindig,
• hoekscherpte komt pas vanaf f/4.0 goed;
• relatief zwaar;
• door bolle frontlens en geïntegreerde zonnekap geen 100mm filters mogelijk. Wel dure 150mm systemen.