In de eerste week van juni heb ik weer een foto expeditie naar Finland mogen begeleiden. Samen met Finn Snaterse hebben we tijdens deze expeditie aan de Russische grens ons gezelschap laten genieten van alle facetten van het Finse leven. Begon de week met een dik pak sneeuw, kale bomen en vorst, aan het eind van de week liepen we in korte broek en hadden de berken een intens groene waas. En tijdens deze verandering hebben wij drie volle nachten doorgebracht in de nabijheid van Europese wilde bruine beren. Hier een beknopt reisverslag.
Donderdagnacht
Het is laat in de middag als Finn en ik bij het mini vliegveld van Kajaani aankomen om de groep op te halen. Met donderend geraas landt het propeller vliegtuig precies op tijd bij het eenzame gebouwtje wat door moet gaan voor ‘vliegveld’ en al snel rollen de koffers letterlijk van de band. We raden iedereen aan om mutsen, sjaals en handschoenen tevoorschijn te halen want we zijn terug in de winter. Het is winderig, guur en vooral een heel stuk kouder dan in Nederland. Eenmaal op weg stoppen we onderweg in een natuurgebied bij een kampvuurplaats. Terwijl iedereen zijn camera uitlaat in het drassige moeras gebied maakt Finn de eerste maaltijd op houtvuur klaar. De expeditie is begonnen!
Na middernacht op vrijdag komen we aan in onze accommodatie. Een traditioneel gemeenschapshuis, volledig van hout met prachtige elanden schedel boven de schouw. Terwijl iedereen zijn weg vindt tussen alle kleine slaapkamertjes en Finn een lekkere versnapering klaarmaakt wordt het vuur aangestoken. Pas tegen de ochtend zoeken de eerste hun bedje op.
Vrijdagnacht
Tegen de middag worden we wakkere en vergapen ons aan een volledig witte wereld. Het heeft de hele ochtend gesneeuwd (begin juni!) en waden ons met mutsen en handschoenen door een dik pak sneeuw. De meren zijn nog grotendeels bezet met plakkaten ijs en de berken zijn nog kaal. Binnen 24 uur is iedereen twee seizoenen terug in de tijd en al snel vliegen de eerste sneeuwballen om mijn oren.
Na een warme maaltijd met traditionele Rahka als toetje gaan we op weg om de Finse taiga te ontdekken. Door de relatief lange winter zijn nog veel rivieren en meren ver buiten hun oevers getreden door de smeltende sneeuw en ijs waardoor sommige door ons bedachte plekken lastig te bereiken zijn. Gelukkig hebben wij inmiddels dermate veel ervaring met deze omgeving dat we diverse andere plekken weten waar we kunnen genieten van donderende water massa’s van het langsstromende smeltwater. Al snel gaat iedereen volledig op in watervallen, stroomversnellingen, dynamiek en gepuzzel met camera instellingen.
Inmiddels zijn we al wat gewend aan het nieuwe ritme: ’s nachts op pad en overdag slapen om het mooiste licht te pakken. Het is al ver na Nederlandse ontbijttijd dat we ons mandje opzoeken.
Zaterdagnacht
Vandaag gaat het gebeuren, de eerste ontmoeting met de Finse wildlife: beren. Onder het genot van een Finse zalmsoep en Vispipuuro geef ik de groep een presentatie over dierfotografie en uitgebreide instructie over de wildlife hutten. Wat mag je meenemen, hoe dien je je te gedragen, hoe werkt het in de hutten, hoe gaan beren om met geluiden en vooral … wat mag vooral allemaal niet. Het is niet gevaarlijk zolang je je aan de duidelijke instructies houdt, je wil niet zomaar oog-in-oog staan met een beer! Vol enthousiasme en met enige gezonde spanning gaan we op weg. Een klein uurtje rijden verder geef ik de groep de laatste instructies bij de lodge waarna we in volledige stilte te voet op weg gaan naar de hutten. Per twee personen worden de hutten bezet waarbij Finn en ik beide met een deelnemer in de hut plaatsnemen. Tijdens de reis zullen we wisselen waardoor we bijna iedereen een keer in het veld hebben kunnen begeleiden.
Eenmaal in de hut blijkt pas goed hoever de seizoenen op dit moment achterlopen. Zelfs voor Finse begrippen is de lente enorm laat en al snel hebben we slaapzakken om ons heen, muts op en handschoenen aan. De hutten zijn onverwarmd en onze eigen lichaamswarmte is onvoldoende om het zonder slaapzak aangenaam te hebben. Hoe anders zal het over een paar dagen zijn.
Het is een lange spannende zit maar uiteindelijk beginnen de meeuwen en bonte kraaien zich te roeren. Steevast een teken van naderende dieren. Zeker de jonge beren worden nog wel eens ‘vergezeld’ van vogels. Met name de meeuwen weten dat jonge beertjes snel onder de indruk zijn en gebruiken een Hitchcock-Birds-tactiek om de beertjes hun zuurverdiende voedsel afhandig te maken. Oudere beren zijn niet meer onder de indruk en worden door de vogels met rust gelaten. Vol spanning wachten we op wat gaat komen en als een duvel uit een doosjes doemt ineens een jong beertje op om binnen ene paar seconden al weggejaagd te worden door de vogels die zich te goed doen aan de beren-snack.
Daarna is het lang wachten tot het beertje zich weer bij ons waagt. Inmiddels hebben we middernacht al achter ons gelaten als de beer voorzichtig poolshoogte komt nemen.
Na deze wandeling is het weer even stil als de beer van de andere kant opdoemt en wat dichterbij komt kijken. Alles duurt maar een paar minuten, we moeten snel schakelen, maar het geeft ons de mogelijkheid om deze eerste nacht met unieke beelden af te kunnen sluiten
Rond 8:00 verlaten we de hutten, koud en verkleumd maar met een brede glimlach en tevreden met de resultaten. Opgetogen ontmoet ik de rest van de groep weer bij de auto en met een kalende energie rijden we terug naar de acco om na een kop koffie ons bed op te zoeken.
Zondagnacht
Na de middag staan we weer op. Terwijl Finn weer uit de keuken de heerlijkste geuren van pasta en kiiseli laat opstijgen zitten de meesten achter hun laptop de resultaten van afgelopen nacht te bekijken. En vooral elkaar te laten zien wat zij hebben gezien en gefotografeerd. Iedereen zit in verschillende hutten met andere lichtval en ander uitzicht. Tijdens de expeditie wisselen we van hutten zodat je niet met alleen maar dezelfde setting thuiskomt. Door nu naar elkaars beelden te kijken krijgt iedereen een goede indruk van de andere hutten en veel tips en trucs worden al over en weer gedeeld. Dit komt nog eens extra naar voren tijdens de foto nabespreking waarbij ieder een aantal foto’s heeft ingeleverd die op de beamer worden getoond. Wat ging er goed, wat zou er wellicht nog anders kunnen, hoe ging iedereen om met materiaal en techniek en zijn er nog specifieke wensen.
We moeten haast maken om tegen de avond weg te gaan want we worden verwachting in het bezoekerscentrum voor een privé rondleiding welke geheel in het teken staat van de ‘large carnivores’. Juist omdat iedereen al een keer een nacht tussen de beren heeft meegemaakt zegt het ieder nu wat. Dit is duidelijke te merken aan de geanimeerde discussies en gerichte vragen. Er gaat een nieuwe wereld open voor velen en dat is één van de redenen om mensen mee te nemen. Waarom zijn Finnen in het geheel niet bang voor de toch wel gevaarlijke beer terwijl de veel schuwere wolf – waarvan er nog maar 250 in Finland leven – nog steeds bejaagd mogen worden.
Na afloop bezoeken we het nabijgelegen natuurgebied met stroomversnelling en eindelijk breekt de zon door voor zijn eerste mooie avondkleuren.
Rond middernacht zitten we heerlijk aan het kampvuur met een kop warme thee de traditionele Finse worstjes te roosteren. De grootste lol is de in het water gestorte drone die daar uiteindelijk zonder kleerscheuren uit blijkt te komen. Bij de parkeerplaats blijk de lucht nog zó mooi te zijn dat het vertrek nog even wordt uitgesteld.
Ook tijdens de terugweg stoppen we nog op diverse mooie plekken. Vooral bij rivieren is te zien hoe hoog het water nog steeds. Hele bossen blijken nog ‘verzopen’ te zijn en terwijl het eerst licht begint terug te komen laat ik mijn drone los in de lucht.
Rond 5:00 arriveren we weer thuis en na een kop koffie of een whiskey droomt al snel een ieder weer van de komende nacht tussen de beren.
Maandagnacht
Uitgerust en vol enthousiasme zit de groep bij de warme maaltijd van Karjalan Paisti met verse stoofpeertjes als toetje. Een nieuwe indeling van wie bij wie de hut gaat en welke hutten nu bezet gaan worden. Toch nog andere dingen meenemen, nog een extra warme trui, die ene lens toch maar thuislaten, en zo vorderen de voorbereidingen tot we weer op pad gaan. De stemming is nu minder opgewonden als we de wandeling-in-stilte naar de hutten aanvangen maar des te gretiger. Wat gaan we nu treffen, is het beeld van de vorige keer nog te overtreffen en zal het licht nu mooier worden.
Het mooiste van twee keer per jaar op deze plek komen is dat je niet alleen beren gaat herkennen maar ook gaat volgen. Afgelopen herfst maakte ik voor het eerst kennis met deze moeder beer met haar twee jongen. Inmiddels zijn ze meer dan een jaar oud maar beide jongen, de witte ‘cappuccino’ en donkere ‘grumphy’, zijn voro mij nog steeds herkenbaar. Ik ben erg blij te zien dat ze de winter goed hebben doorstaan het nieuwe gedrag is ook al duidelijk zichtbaar. Waren ze in de herfst nog echt aan moeders rokken geplakt, inmiddels is er al puber gedrag te zien en wagen ze zich een stuk verder van de nog steeds waakzame ogen van mama beer.
Na diverse bezoeken aan onze hut verdwijnen ze langzaam het bos in. Normaal gesproken zou ik geen ruggen fotograferen of beren tussen de bomen maar soms is het beeld juist zó leuk dat je wel af moet drukken.
Rond middernacht is het voor de eenvoudige camera’s te donker om nog te fotograferen. Gelukkig hebben de meesten goede apparatuur bij zich want juist het blauwige licht van het 1,5uur vacuüm tussen zonsonder- en opkomst is prachtig om mee te werken. Vaak gaat gedurende die tijd de wind ook liggen en worden meren omgetoverd tot magische gladde spiegels.
Wanneer de zon eenmaal op komt zijn we getuige van aankomend nieuw leven. Moeder beer wordt achternagezeten door een mannetje. Ze is zichtbaar zenuwachtig, aan de ene kant is ze bereid tot paren maar ze heeft nog wel haar jongen. In het eerste jaar zou ze zich nooit dicht bij een mannetje wagen wegens het risico dat die haar jongen doodbijt. Maar nu de jongen de eerste winterslaap hebben overleeft is dat gevaar geweken. Toch houden de jongen niet van mannetjes beren en al snel zoekt cappuccino het hoger op, buiten bereik van de nieuwe papa-beer-in-spe.
Moe maar ontzettend voldaan van deze nieuwe beelden vertrekken we terug naar onze accommodatie en al snel wordt het ratelende geluid van het opladen van foto’s op laptops vervangen door zacht gesnor uit de vele houten slaapkamers.
Dinsdagnacht
Vandaag is het rustnacht. Iedereen slaapt lekker door zolang hij/zij nodig heeft en na een geanimeerde fotonabespreking ga ik verder met een workshop fotonabewerking met Lightroom. Daarbij pak ik diverse beelden van afgelopen dagen om te laten zien wat de mogelijkheden zijn. Met een hoofd vol kennis steken we dan buiten het kampvuur aan. Wat is er nou heerlijker om aan de rand van het meer lekker samen pannenkoeken te bakken op houtvuur. Terwijl de geur van pannenkoeken en aardbeien jam in mijn neus doordringen kan ik het niet laten om het meer vast te leggen.
Met een buik vol pannenkoeken wandelen we rustig naar een plek in de omgeving om de zon te zien ondergaan.
De wolken van net zijn helaas allemaal verdwenen en de lucht is inmiddels helder en wolkeloos.
Achter ons heeft Finn de hout gestookte sauna aangestoken (het vuur dan) en al snel verdwijnen diverse fotografen voor de echte Finse ontspanning. Het meer is inmiddels ijsvrij maar nog wel veels te koud voor ons Nederlanders om even in af te koelen. Ik blijf heerlijk achter bij het kampvuur en zorg voor een middernacht-snack: vers geroosterde zalm. Tegen de ochtend wordt het leger bij het kampvuur en vertrekt iedereen weer naar zijn eigen kamer om op te laden voor de laatste nacht bij de beren.
Woensdagnacht
De oorspronkelijke plek die we voor vannacht in gedachten hadden lijkt door het hoge water in het water te vallen. Als alternatief – en enorme verbetering zo blijkt achteraf – hebben we een in het bos verscholen waterval ontdekt op een uurtje rijden. Op een piep kleine parkeerplaats passen net onze twee auto’s en via een smal wandelpaadje bereiken we de indrukwekkende waterstort. Het licht is prachtig en we moeten dan ook meteen aan de slag!
Dralend rond de plek waar de ogenschijnlijk rustige rivier met luid geraas een tiental meter lager verder kolkt zijn de reflecties van oplichtende bomen intens van kleur. En net als bij mezelf zie ik al snel dat iedereen zijn eigen plekje heeft gevonden waar hij/zij zo meer dan een uur mee bezig is.
Wanneer de zon helemaal weg zakken we voldaan neer bij het inmiddels aangestoken kampvuur aan de rand van de waterval. De spies worden in het vuur verhit en voorzien van Makkara voor de middernachts-snack. Over de kaart turend bespreken we gezamenlijk hoe we de terugweg zullen gaan en waar de beste plek is voor de zonsopkomst.
Soms sta je echter voor onverwachte verassingen. We rijden over een voor ons onbekende weg welke ons over een stuw voert. Vanaf de stuw hebben we prachtig uitzicht in de verte en in de laagte… en dan zien we de maan, precies in de aardschaduw, ook wel de ‘band van Venus’ genoemd.
Vol van dit speciale beeld vervolgen we onze weg naar de geplande locatie voor de zonsopkomst. We hopen op een dampend meer maar het is overdag nog niet warm genoeg geweest om het nog steeds ijskoude water voldoende op te warmen om het ’s nachts te laten dampen. Toch hebben we enigszins geluk, het dampen is nog wel klein maar met de zon op de goede plek geeft het precies de fijne warme ochtendsfeer waar we op hoopten.
Uiteindelijk bracht deze nacht vol verassingen veel meer mee dan we hadden durven hopen. Het alternatieve programma is al meteen opgenomen als nieuw programma onderdeel voor 2018.
Donderdagnacht
Ik voel de opgewonden stemming als ik wakker wordt. De laatste nacht bij de beren, wat gaat er gebeuren, zullen we de veelvraat zien? Allemaal vragen die het enthousiasme alleen maar vergroten. Onder het genot van rijst met zalm en prei en Rahka als toetje worden de plannen voor de laatste nacht gesmeed. De verwachtingen zijn hooggespannen maar de ervaring en kennis is bij iedereen ook hoog, ik kan niet wachten op wat gaat komen en vooral ook naar de resultaten van de deelnemers!
Hotel de botel tref ik iedereen aan bij de auto, de één met nog grotere verhalen dan de andere. Tevreden? Absoluut! Genoten? Nog veel meer! Genoeg? Nee… eigenlijk nog lang niet.
Vrijdagavond
Morgen is het zover, dan zetten we in de ochtend de deelnemers weer op het veels te kleine vliegveld. Dus wordt het vandaag zaak om weer enigszins in een ‘normaal’ ritme te komen. Daarom maken we iedereen iets eerder wakker en beginnen met de laatste bespreking. Eigenlijk geen bespreking maar een show-off van ieders top 10. Waar je tijdens de besprekingen telkens beelden hebt kunnen laten zien waar misschien nog ruimte voor verbetering in zat, nu mag je helemaal los met je beste beelden. En dat is ook precies wat is was. Vol genot zie ik de ene na de andere series langskomen. Trots op zoveel moois en tevreden als ik naar alle gezichten kijk. Finn en ik willen een totaal beleving bieden met alle facetten van Finland en ik hoef maar de beelden te zien en en enthousiasme te horen of ik weet dat het aan alle kanten gelukt is!
Voor we aan het eten gaan maken we nóg een keer dezelfde groepsfoto als die we in het begin van de week hebben gemaakt, om het verschil te laten zien en de verandering van seizoenen.
Eenmaal klaar worden we door Finn getrakteerd op traditionele rendierstoof pot (poronkaristys) met de nog traditionelere leipajuusto als toetje. Uiteraard bij het kampvuur!
Zaterdag
Alsof we een maand met elkaar zijn geweest, verstoten van ieder menselijk contact, moederziel alleen langs de Russische grens. Zo komen we aan bij het vliegveld. In plaats van sneeuw zien we narcissen (juni!) en met de laatste zelfgebakken taart van Finn evalueren we heerlijk op het gras in het zonnetje. Dat een week zóveel verandering kan brengen. Tot volgend jaar!
The aftermath
Terwijl we het vliegtuig zien vertrekken richting Helsinki gaan Finn en ik terug naar de beren. Traditiegetrouw ronden wij samen onze reis af met nog een extra nacht bij de beren. Moe en voldaan installeren we ons in de hut in de hoop dat we nog wat kunnen toevoegen aan de beelden van afgelopen week. Anders dan tijdens de nachten waarbij begeleiding van deelnemers een wezenlijk onderdeel is van de nacht kunnen we vannacht gewoon heerlijk ontspannen genieten van wat gaat komen. En dat we hier goed aan deden getuigt het toetje wat wij voor deze week nog even kregen.
Geef een reactie