Hoe werkt de macro focussing rail of macro slider

Scherpstelling bij macrofotografie is niet alleen bijzonder lastig als je met grote vergrotingen werkt maar tegelijk ook nog eens enorm belangrijk. De kleine scherptedieptes waar je mee werkt zorgen ervoor dat één mm verkeer scherpgesteld meteen een verkeerde foto oplevert. Wat je ook zal merkt is dat scherpstellen met de scherpstelring prima werkt zo lang het onderwerp niet al te dichtbij zit. Wanneer je echter héél dicht op je onderwerp komt ga je bijna vanzelf scherpstellen door zelf wat naar voren en achteren te bewegen. Voor dat laatste is er een heel handig hulpmiddel: de macro focussing rail, ookwel macro slider of macro slede genoemd.

Met dank aan Peter le Fevre voor de eerste voorzet van de tekst.

Scherpstelling bij grote vergrotingen

Als je met je macro lens (of een gewone lens met tussenringen of macro voorzetlens) dichtbij de 1:1 vergroting komt of zelfs nóg groter dan zul je merken dat scherpstellen met de scherpstelring steeds lastiger wordt. Al snel ga je door het scherpstelpunt heen. Je merkt dat je dan vanzelf niet meer gaat scherpstellen met de scherpstelring maar door zelf de camera naar voren en achteren te bewegen om het onderwerp binnen het scherpstelgebied te krijgen. Vanuit de hand is dit prima te doen maar omdat de scherpstelling soms op de mm (of zelf minder) nauwkeurig moet is de kans dat je een perfect scherpe foto hebt niet zo groot. Beter is werken vanaf statief maar dat is dan weer lastig omdat je dan je statief naar voren en achteren moet verplaatsen.

Speciaal hiervoor werken heel veel macrofotografen met een macro slider. Dit is een slede die tussen je camera (of lens met lensgondel) en je statiefkop komt en waarmee je heel nauwkeurig je camera naar voren en achteren kunt bewegen t.b.v. de scherpstelling. Daarnaast is het ook dé manier om met focus stacking aan de gang te gaan (zie tutorial over focus stacking).

De macro focussing rail

Een slider heb je in verschillende merken en maten, en prijsklassen. Vergis je niet met timelapse rails, die zijn veel groter en bedoeld voor film, lang niet zo nauwkeurig als jij nodig hebt. Ook zijn er focusing sliders verkrijgbaar die niet alleen naar voren en naar achteren kunnen bewegen, maar ook van links naar rechts. Dat is zeker interessant maar vaak zijn deze een stuk duurder en dat kun je ook oplossen door met twee te werken (zie verderop). Wat het belangrijkste is, is dat de slede spelingsvrij is. Heb je keuze uit meerdere ga dan in de winkel voelen.

Het opzetten van de macro slede

Als je je onderwerp gevonden hebt dan plaats je het statief. Als het statief éénmaal goed en stevig staat dan plaats je de slider in de lengterichting op het statief, dus richting je onderwerp. Zorg dat het midden van de slider boven de kop van het statief hangt. Dit geeft het geheel de meeste stabiliteit. Zeker als je straks gaat schuiven met je camera. Plaats vervolgens je camera op de slider. De grove afstelling doe je gewoon met je statiefkop en stel je scherp zoals je normaal gewend bent met de scherpstelring. Let op: ook bij het gebruik een slider is het aan te raden de ‘anti bibber’ ofwel de stabilisatie van je lens uit te zetten om ongewenste bewegingsonscherpte van je lens en camera te voorkomen.

Met behulp van een hendeltje / schroef kun je nu de camera ten opzichte van het statief naar voren en achteren bewegen. Die beweging is heel fijn door het fijne schroefdraad waardoor je echt (fractie van) mm’s kan bewegen. Het is een echte fijnafstelling die je kan helpen met grote vergrotingen waarbij de scherpte heel nauwkeurig gelegd moet worden. Op deze manier kun je zeer precies je onderwerp in het scherpstelgebied van de lens plaatsen. Mocht je camera er over beschikken dan is focus peaking erg prettig en kan je via LiveView nog makkelijker de scherpstelling volgen en bepalen.

Objectieven

In feite zou je met ieder objectief met een macro slider kunnen werken maar de ‘uitslag’ is maar 20cm en de meerwaarde daarom pas in het macrogebied. Heeft je (macro)lens een handmatige diafragma ring dan is het aan te raden altijd met de grootste diafragmaopening (laagste diafragmagetal) te werken tijdens het scherpstellen omdat je dan precies de scherpstelling regelt. Pas daarna kun je het diafragma vergroten t.b.v. een grotere scherptediepte.

Verder is het werken met een (draad)afstandsbediening erg prettig. Dit zorgt ervoor dat je de camera ten tijde van het nemen van de foto niet aanraakt. Bij dergelijke vergrotingen is iedere trilling een orkaan in het beeld en zorgt voor onscherpte.

2-weg of 4-weg slider

Hiervoor heb de 2-weg macro-slider behandeld. Deze beweegt in één richting (meestal van voren naar achteren). Er zijn ook een 4-weg sliders te koop, die zowel van voor naar achteren maar afzonderlijk daarvan ook nog van links naar rechts kunnen bewegen. Zeker voor extreme vergrotingen wil je soms de compositie wat aanpassen wat ook mm werk is. In dat geval is het draaien aan je statiefkop of verplaatsen van je statief veel te grof. Een 4 weg slider werkt heel nauwkeurig in alle richtingen. Een alternatief voor deze vaak prijzige sliders is het werken met twee losse 2-weg sliders die je haaks op elkaar zet. Omdat veel sliders voorzien zijn van het universele arca swiss systeem kun je ze naadloos op elkaar zetten. Zo kun je desgewenst met 1 slider de camera naar voren en/of naar achteren bewegen, maar mocht beweging van links naar rechts ook noodzakelijk worden dan kan je er eventueel een 2^e slider tussen zetten.

Tenslotte…

Het gebruik van dit soort hulpmiddelen zorgt er ook voor dat je rust in je fotografie krijgt. Wanneer je gebruik maakt van één of meerdere macro focussing rail(s) op een statief met een afstandsbediening dan doe je dit niet om (bijv. midden op de dag) libellen, bijen, vlinders en andere redelijk snelle insecten te fotograferen. Het gaat om onderwerpen die niet of nauwelijks bewegen vanuit zichzelf (hooguit door de wind) of wanneer heel vroeg de insecten nog rustig op planten, riet of andere flora rusten.

Met de slider haal je wel de snelheid uit het fotograferen, maar verhoog je de kwaliteit van je beeld!

Succes!