Fotografie = schrijven met licht. Letterlijk, Fotos is Grieks voor licht en Grafie komt van Grafisch, en betekent schrijven. Toch is er niet één soort licht. Sommige fotografen houden van meelicht, sommigen van tegenlicht. Soms heb je direct licht, andere keren weer indirect of strijklicht. Soms heb je natuurlijk licht, andere momenten creëer je je eigen licht. En al deze lichtsoorten hebben hun eigen mooie mogelijkheden. Reden om ze allemaal eens op een rij te zetten met voorjaarsbloeiers als onderwerp.
(on)scherpte
Vorig jaar schreef ik een uitgebreide tutorial over ‘voorjaarsbloeiers en scherptediepte’ waarin ik liet zien hoe scherptediepte werkt, hoe je het kan beïnvloeden en vooral hoe je ermee kunt spelen voor mooie sfeervolle macro beelden. De voorjaarsbloeiers, met name de bosanemonen, waren een dankbaar onderwerp hiervoor.
Maar natuurlijk is werken met scherpte en onscherpte niet het enige waarmee je sfeer kunt creëren in het macro beelden. Zelf ben ik een enorm fan van licht en lichtspel. Als je mij een beetje kent weet je dat ik veel werk met tegenlicht en ontzettend hou van donkere contrasten. In mijn tutorial over het creëren van eigen licht bij paddenstoelen heb ik al verteld hoe je kan werken met flitsers en zaklampjes. Bij voorjaarsbloeiers werk ik echter ontzettend graag met natuurlijk licht. Komt misschien door het voorjaar, heerlijk jezelf – en je onderwerp – laten opwarmen in het eerste lente zonnetje.
Lichtsoorten
Veel fotografen kennen tegenlicht en meelicht maar er zijn nog veel meer soorten licht waar je mee kunt werken:
Direct licht
- duidelijke lichtbron, bijvoorbeeld een lamp of zon
- licht met evenwijdige lichtstralen
- onderwerp wordt door een lichtbron verlicht
- schaduwen kenmerken zich door harde lijnen
Indirect licht
- Het onderwerp wordt belicht door licht wat eerst door andere voorwerpen is gereflecteerd
- Schaduwen zijn diffuus tot zelfs niet zichtbaar
Diffuus licht
- Geen duidelijk lichtbron, licht komt van alle kanten
- Lichtstralen in alle richtingen
- Geen of nauwelijks zichtbare schaduwen
Lichtrichting
Direct licht kan van verschillende richtingen komen. Bij meelicht fotografeer je al het ware mee met het (zon)licht, bij tegenlicht juist tegen de lichtrichting in. Maar er is ook zijlicht en strijklicht. En iedere lichtrichting heeft zijn eigen karakteristiek en sfeer.
Meelicht
- Licht komt van achter de fotograaf, je fotografeert met het licht mee
- Onderwerp perfect ingelicht
- Zacht, warm en diepte kleuren
- Erg Vlak licht, bij zacht licht al snel té vlak
- Weinig contrastverschillen
- Geen schaduwen zichtbaar
- Weinig diepte effect
- Prettig bij hard licht (zon staat hoog, richting zomer) omdat je weinig licht/donker contrast hebt
Tegenlicht
- Licht recht van voren
- Flets en vaal licht
- Tegenlicht heeft een groot licht/donker contrast: spannend
- Tegenlicht is mooiste in de ochtend of avond, warme tinten
- ‘Licht’ kun je benadrukken door onder te belichten
- Je hebt snel last van over- of onderbelichting, uitbijten in hooglichten of dichtlopen van donkere tonen: silhouetten
- Je kijkt tegen de schaduwzijde van de onderwerpen
- Je kunt de schaduwzijde eventueel zelf inkleuren door zaklamp of flits
Zijlicht
- Licht van opzij
- Spannend licht zonder harde contrasten
- Zowel schaduw als lichtzijde van onderwerpen zichtbaar
- Zorgt voor diepte door schaduwwerkingen
- Niet vlak maar speels
- Goed bruikbaar bij hard zonlicht: toch diepte zonder té grote contrasten
Strijklicht
- Licht van opzij, op zelfde hoogte als onderwerp
- Het licht strijkt over het onderwerp, benadrukt structuren
- Hele lange schaduwen
- Mooi bij zacht licht, geef zachte uitstraling
- Accentueert lage zonnestand
Clair-obscur of low-key
- Licht/donker contrast zwaar aangezet
- Veel donkere tonen met maar weinig licht
- Bedoeld voor (donkere) sfeer
- Door (zware) onderbelichting bij een sterk verlicht onderwerp en donkere omgeving
- Licht wordt benadrukt door donker → Veel donker in de foto benadrukt het lichte deel
Gouden licht
En al deze lichtsoorten èn lichtrichtingen heb je gedurende de dag tot je beschikking voor je fotografie. In de ochtend is het licht warm en goud, in de middag hard en koud. Dat heet de lichtkleur. Niet voor niets dat veel fotografen graag aan de slag gaan met het vroege ochtendlicht of late avondlicht, het zogenaamde ‘gouden uurtje’.
Anders dan de naam doet vermoeden duurt dit vaak geen uur (in de winter soms, en in het hoge noorden) maar meestal enkele minuten (zomer) tot langer in de winter. Wanneer de zon nèt op is kleurt de wereld even goudgeel in warm zacht licht. Dit licht kun je prachtig gebruiken voor landschappen maar ook voor macro opnames van voorjaarsbloeiers. Daarbij kun je weer kiezen tussen alle lichtsoorten van goud tegenlicht tot warm strijklicht.
Gouden licht benadrukken met telelens
Je kunt het gouden licht benadrukken door een telelens in plaats van een macrolens. Door vlak naast de zon te mikken wanneer deze nog laag aan de horizon staat krijg je een flare vlak die zó groot is dat hij over je hele filmvlak valt. Je ziet dan ineens de kenmerkende oranje / gele waas over je foto verschijnen.
Creëer je eigen licht
In mijn paddenstoelen blog heb ik al uitgebreid geschreven over de ongekende mogelijkheden van werken met flitsers, zaklampjes, reflectieschermen en plantenspuitjes. Hoewel het werken met natuurlijk licht misschien wel de meeste voldoening geeft beperkt het je soms wel in het creëren van de perfecte lichtval voor jou bedoelde beeld. Je bent overgeleverd aan de grillen van de natuur en de zon. Daarom zijn die grauw grijze dagen ook zo perfect… dan heb je alles zelf in de hand. Lees daarom die blog nog eens door en ga ook bij de voorjaarsbloeiers aan de slag met al je eigen flitsers en lampjes.
Lensflares
Bij het gouden uurtje had ik het al over lensflares van telelenzen die je kunt gebruiken voor een intens oranje gloed over je foto’s. Maar ook allerlei filters geven – onbedoeld – flares wanneer je werkt met tegenlicht. Lensflare is een (verzameling) van lichtvlek(ken) die in het beeld te zien is/zijn als gevolg van direct invallend licht wat reflecteert binnen in het objectief tussen de verschillende glaselementen. Om dit te voorkomen is een zonnekap vaak al voldoende of anders geven kun je nog extra je hand of pet voor de zon houden.
Maar… je kunt er ook juist gebruik van maken voor een creatief effect.
Anton van Rijn zegt
Interessant! Ik zou eigenlijk graag willen weten of ochtendlicht an sich verschilt van avondlicht. Ik heb wel eens gehoord dat dit door dampkring-verschillen (opwarming van een dag lang) het geval is. M.a.w. geeft zonsopgang en vlak erna ander licht dan zonsondergang en vlak ervoor?
Heeft U daar informatie over?
Bij voorbaat dank!
Johan van der Wielen zegt
Hartelijk dank voor de reactie en complimenten. Avondlicht verschilt inderdaad erg van ochtendlicht. Dat heeft vooral te maken met dat de ochtend komt na en meestal koudere nacht en de aarde opwarmt terwijl bij avondlicht de aarde juist afkoelt. de kleur van het licht zal ongetwijfeld te maken hebben met deze dampkring maar ik denk vooral dat het te maken heeft met de temperatuur van de lucht. daarnaast heb je in de ochtend veel meer vocht in de lucht vanwege de afkoeling in de nacht wat het licht en veel spectaculairder uiterlijk geeft. als laatste hebben we natuurlijk te maken met ook bewolking en de overwegend zuidwest stroming in Nederland. afhankelijk van de frontale bewolking kan het licht in de ochtend of juist soms ook in de avond bijzonder spectaculair zijn.