Werken met lange sluitertijden wordt steeds populairder. Ondanks steeds hogere acceptabele ISO waarden waarbij het statief zijn langste tijd gehad lijkt te hebben, is er een grote groep fotografen die zich juist toelegt op het werken met de dynamiek van beweging. Zeker met bewegend water is deze tak van sport erg populair. Toch hoor je ook vaak mensen die het 'fluwele water' niet mooi vinden. De truc zit 'm in het kiezen van de juiste sluitertijd bij de juist beweging, en dat is voor iedere situatie anders.
Het gevoel van beweging creëren
Eén van de grootste problemen waar we als fotograaf mee te kampen hebben is dat dynamiek of beweging niet vast te leggen is. Onze mensenogen zijn extra gevoelig voor beweging, wanneer iets beweegt valt ons dat meteen op. Een vogel is bijna niet te vinden in een boom, tot het moment dat hij opvliegt. De waarneming van beweging zorgt ook voor dieptewerking en geeft het gevoel van dynamiek. De fotografie is echter een plat, stilstaand plaatje waarin alles wat beweegt wordt bevroren. Door het werken met langere sluitertijden beweegt echter een onderwerp tijdens de belichting ontstaat onscherpte, een bewogen onderwerp. Dit wordt door onze hersenen vertaald als 'beweging' en daarmee kun je juist het gevoel van dynamiek overbrengen. Je fotografeert echter iets wat je in werkelijkheid niet ziet, je creëert een nieuwe werkelijkheid.
Van tableau vivant tot fine art
Het lastige is echter om de juiste belichting te kiezen. Zeker met water is de keuze van sluitertijd van groot belang om de juiste dynamiek weer te geven. Een waterval beweegt voor onze ogen. In de fotografie kunnen we hier een tableau vivant van maken, met snelle sluitertijd een bevroren beeld waarin losse waterdruppeltjes in de lucht lijken te hangen. Een zeer lange sluitertijd van dezelfde waterval resulteert in fluweelachtige stroom, een soort gordijn, waarin de waterval bijna iet herkenbaar meer is. Alle tussenliggende sluitertijden vormen de overgang van de één naar de ander. De keuze van de 'juiste' sluitertijd is niet alleen lastig maar ook een persoonlijke keuze. De één wil graag meer de werkelijkheid weergeven (voor zover mogelijk bij een bewegend onderwerp) terwijl de ander een nieuwe werkelijkheid wil creëren.
Deze filters zijn te koop als opschroef filter die je in plaats van je UV of polarisatiefilter op je objectief schroeft. Maar ook zijn ze te koop als plaatfilters die in een filterhouder passen. Voordeel van deze laatste is dat je ze kunt combineren met grijsverloop filters (daarover later meer) en zelfs met polarisatiefilters. Deze systemen zijn op kleine formaat te koop en grote systemen met 10cm brede filters, zoals van Benro. Het voordeel van grote filters is dat je veel ruimte hebt om te schuiven en ook met echte groothoek (denk aan de Ultra Wide Angle lenzen op cropcamera's of 16mm en minder op Fullframe) deze systemen kunt gebruiken. Ik werk sinds een paar maanden met de Benro filterhouder (zie CameraNU voor prijzen) die niet alleen perfect op de lens blijft zitten middels een slim vergrendelingssysteem maar ook de mogelijkheid heeft om een 82mm slimline polarisatie filter (zie CameraNU voor prijzen) in te verwerken die los rond kan draaien.
Het werken met filters tot 3 stops heeft geen gevolgen voor het stappenplan. Je kunt er nog steeds doorheen kijken en ook de belichtingsmeter van de camera meet erdoorheen zijn licht. Je kunt het stappenplan simpelweg uitbreiden met het plaatsen van een filter waardoor de sluitertijden ineens nog langer worden. Ook het combineren van filters werkt prima, zeker de Benro filters (zie CameraNU voor prijzen) geven dan nagenoeg geen kwaliteitsverlies of kleurzwemen!
Big Stoppers
Daarnaast zijn er ook nog de zogenaamde 'big stoppers' die zelfs 8 tot 10 factoren 2 (factor 1000 aan licht) tegenhouden voor extreem lange sluitertijden. Ondanks dat deze filters in essentie niet anders zijn dan de genoemde 1 tot 3 stops filters is hier wel een andere werkwijze voor nodig. Omdat er zóveel licht wordt weggefilterd zie je zelfs niets meer door dit filter èn werkt ook de belichtingsmeter niet meer goed (iets met verhouding tussen IR en zichtbaar licht). Bepaald daarom een goede belichting zonder filter, onthoudt de gekozen ISO waarde (meestal 100) en diafragma en ga dan over op manual. Daarin zet je de betreffende ISO en diafragma. Plaats nu de big stopper filter en bereken vanaf de gevonden sluitertijd de nieuwe sluitertijd middels het aantal factoren 2 (of stops) van de filter. Had je bijvoorbeeld 1/100 sec. gevonden voor een goede belichting en moet je nu een sluitertijd kiezen die 10 x factor 2 (in geval van een 10 stops filter), of 2^10 = 1024 langzamer is. Vanaf 1/100 x 2 = 1/50, 1/25, 1/13, 1/6, 1/3, 0,6", 1.3", 2.5", 5", 10". De nieuwe sluitertijd wordt dus 10 sec. i.p.v. de 1/100 zonder filter. Mijn ervaring is echter dat met deze rekenregel je goed in de buurt komt maar het is altijd om de nieuwe belichting nog even te checken aan de oude belichting, vaak moet je alsnog iets langer belichten dan de berekende nieuwe sluitertijd.
Ik ben niet iemand die snel voor één bepaald merk zal gaan, zeker niet als het betreffende merk ook verre van goedkoop is... tenzij dat zij gewoon ontzettend goede producten leveren. Wat mij betreft heeft Benro dat met het nieuwe filtersysteem aan alle kanten gedaan. Ze zijn niet goedkoop, verre van, maar wat mij betreft een stuk beter dan de tot voor kort door alle fotografen geroemde Lee filters. In tegenstelling tot Lee hebben de Benro filters bijna geen kleurzweem meer en dat is een grote meerwaarde! Ik ben nog bezig met een echte review maar die is nog niet af...
