F#ck dat eeuwige
Hallelujah licht!

Het is zondag. Ik zit bij het Lowland Fotofestival in de zaal bij de lezing van Hans Strand. Hans is misschien wel de beste Zweedse natuurfotograaf. Hij vertelt over zijn zoektocht en ontwikkeling door de jaren heen en spreekt de – voor mij – legendarisch woorden “… iedereen fotografeert alles alleen maar bij Hallelujah licht, ik was er klaar mee!” Niemand in de zaal kent die term, niemand had het eerder gehoord… maar iedereen weet wat hij ermee bedoelt.

Zijn woorden bleven nog lang bij mij hangen en hoe langer ik fotografeer hoe meer ik zijn woorden begin te begrijpen. Met dank aan de social media die kleurtjes in de lucht en golden light zo ‘liket’ blijft menig fotograaf voor dag en dauw op zoek gaan naar ochtendmist, bedauwde insecten en gaat na zonsondergang aan de slag in het ‘blauwe uurtje’… wordt schoonheid van de foto bekeken naar de mooie kleurtjes of de kunde van de fotograaf?

Jij was niet op pad hè vanmorgen…

Kijk ik ’s morgens tijdens mijn eerste toiletbezoek op de tijdlijn van Facebook of Insta dan schieten de bedauwde libellen, ochtendkleurtjes en grondmistjes langs. Liefst nog vergezeld van opmerkingen als “was vanmorgen weer prachtig, als je niet buiten was heb je wat gemist.” Ken je dat? Frustrerend hè? Want nee, jij was niet buiten. En volgens de social media heb je dus dé kans op een prachtige foto laten schieten. Zonde man/vrouw/genderneutraal*, gemiste kans! Met een teleurgestelde kop grijp je naar je eerste kop koffie en spreekt met jezelf af “morgenochtend ga ik ook op pad!!”…. om jezelf de volgende morgen weer op het toilet terug te vinden omdat je 1) niet uit bed kon komen en/of 2) dácht dat het toch niet mooi zou worden en jezelf weer te kastijden met een facebook tijdlijn vol met gouden foto’s.

Mooie foto = gouden licht

Toch? Niet alleen de social media doen ons dat geloven maar vooral ook de landschapsfotografen van overzee (lees: USA) gaan alleen maar op pad tijdens the golden hour. Geen foto zonder roze gekleurde lucht, van achteren aangeschenen oranje bergtop, gouden tegenlicht op bloemen en vogels of (in Nederland) blauw licht bij de molentjes van Zaanse schans. Dus amateur… als je niet ver vóór zonsopkomst in het veld staat of niet na zonsondergang je landschappen schiet, wordt je niet serieus genomen! Een mooie foto kan alleen door mooi licht.

Natuurlijk kun je de Amerikaanse truc toepassen om, als je toch geen zin had op hèt moment op pad te gaan, gewoon een lucht van een andere beeld in je foto te shoppen. Aan de andere kant van de oceaan is dat ook geoorloofd, dus waarom niet? Inmiddels zie je deze manier van ‘fotografie’ overwaaien met foto’s van herten in perfecte reflectie in een vaart in het bos met mistig tegenlicht. Lukt perfectie niet in het veld dan maar op de computer. Uiteindelijk heb jij het toch gemaakt?

Fotografie heeft dus weinig met jou creativiteit te maken…

Als ik bovenstaande relaas doortrek komt het daar komt het dus op neer. Immers, je moet op pad onder perfecte omstandigheden maar… die zijn niet jouw verdienste! Gouden licht komt niet door jou, dat is er. Jouw verdienste is dat je zo brak als een garnaal de moed hebt gevonden voor dag en dauw je bed te verlaten en jezelf naar het veld hebt weten te slepen. Daar ga je aan de slag met het mooi licht, logisch. Maar als je, net als ik, met enige regelmaat je tijdlijn op insta doorscrollt zul je ook zien dat de meeste foto’s met ‘mooi licht’ enorm op elkaar lijken. Landschapsbeelden bijvoorbeeld zijn vaak over-perfect en hebben grotendeels dezelfde uitstraling. Juist omdat het licht zo mooi is, is het zonde daar niets mee te doen en dus worden veel foto’s niet meer dan aftreksels van beelden die al gemaakt zijn (al dan niet door jezelf). Weer dat zonnetje als een sterretje, weer die roze wolken boven het land, weer die gekleurde wolken reflecterend in het water en weer dat gouden randje langs een vogel of bloem. En als je nóg vroeger bent (of nog langer blijft) maak je nog de bekende silhouetten tegen een mooie gekleurde lucht, denk aan de edelherten op de Veluwe. Goed voor likes … maar uniek?

Hand in eigen boezem

Ik hoor het geratel van boze toetsenborden in gedachten al, een hele serie van jij-bakken kan ik zo zelf ook wel bedenken: “jij doet exact hetzelfde!”, “als jij naar de Wadden gaat ga je ook op pad met zonsopkomst!”, “jij houdt ook van bedauwde kievitsbloemen in ochtendlicht.” etc. etc. etc. En ja, je hebt gelijk, ik maak ze ook en heb er zeker duizenden op mijn computer staan. Maar de wijze woorden van Hans Strand beginnen aan mij te knagen. Hoewel ik – en daar komt mij grootste bekentenis – die foto’s met dat prachtige licht ook erg mooi vind, begin ik mij steeds meer te beseffen dat het licht niet mijn verdienste is maar ik slechts iets vastleg wat de natuur mij geeft. Dat iemand mijn foto dan liket is leuk voor mijn eigenwaarde maar eigenlijk liket hij de natuur. Ik merk steeds meer dat ik meer wil, mijn fotografie moet niet afhankelijk zijn van mooie omstandigheden of mooi gevonden worden door de omstandigheden. Ik wil mooie foto’s maken, geen foto’s van mooie momenten.

Eindelijk: hallelujah licht werkte niet

Begin juni was ik samen met mijn fotomaatje samen een week op stap naar het hoge noorden, zowel voor onszelf als ter voorbereiding van een heel nieuwe reis in de provincie Finnmark in noord Noorwegen. Thema the Arctic Awakens over het einde van de winter en begin van de lente. Laatste sneeuw vlakten met rendieren, eerste bloemen en planten, middernachtszon, nestelende vogels en adembenemende spectaculaire landschappen. Omdat het rond die tijd 24/7 zonlicht is, is de verleiding groot om juist ’s nachts op pad te gaan. Immers, van 21:00 tot 3:00 staat de zon laag met goudgeel licht. In Nederland hebben we een gouden uurtje van ca. 30 minuten, hier heb je dat licht gedurende 6 uur lang! En dus hadden we het volgende ritme: opstaan rond 11:00, rijden langs allerlei plekken tot ca. 20:00, hapje eten van de brander en van 21:00 tot 3:00 op een vooraf bepaalde locatie fotograferen. Rond 4:00 lagen we in bed.

We hadden onze rondrit door Finnmark gepland op basis van de weersverwachtingen. Op bepaalde plekken wilde ik graag de middernachtszon vastleggen. Hoe spectaculair dat je om 00:00 uur tegen een goudgeel zonnetje aankijkt. Toch, van de foto zie dat niet af. Een laagstaande zon is een laagstaande zon. Aan de foto zie je niet af dat het 00:00 uur is. Het licht is prachtig goudgeel… ik voel de likes al komen!!

Terwijl één camera aan het timelapsen is, rijden wij naar een plek op Varanger die we 2 jaar geleden al met onze gezinnen hadden bezocht. Toen in keihard zonlicht midden op de dag, niet in het prachtige gouden licht van nu. Ik verheug mij nu al. Deze plek, met huizenhoge schuine rotsformaties, staat nergens aangegeven op de kaart en de parkeerplaats rij je ook zo voorbij. Geen bordje, geen wandelpad maar gewoon cross country. Zelfs van afstand die je de potentie niet. Je moet het weten. Tijdens de wandeling verheug ik mij er nu al op dat ik de foto’s van 2 jaar geleden glansrijk ga verbeteren, nu is het licht pas ècht mooi!

Wat schetst mijn verbazing. De intense kleurschakeringen die deze rotsen zo markant maken – geel, rood en blauw – vallen volledig weg in het malle Hallelujah licht. Ik zie er niets van! Mijn foto’s zijn gewoon flauw, saai warm rood. Teleurgesteld ga ik niet verder maar pak mijn telefoon op zoek naar de foto’s van twee jaar geleden tijdens het harde daglicht.

Sta je daar na op hèt Hallelujah-uur op één van de mooiste plekken van Varanger… verlang je naar keihard daglicht.

Dus?

Ja, dat is de grote vraag. Met het inzicht uit Varanger ging ik weer naar huis. Ik had aan levende lijve ondervonden dat Hallelujah licht niet werkte, de woorden van Hans in mijn hoofd herinnerend. Ik had een onderwerp gevonden wat juist bij minder goud licht veel mooier uitkomt. Het zette mij wel aan het denken. Het licht is niet mijn verdienste, net zo min als dauw of grondmist. Dat zijn allemaal externe factoren die ik wel of niet in beeld kan brengen afhankelijk van mijn zin om vroeg uit bed te komen. Wil ik likes? Dan moet ik vroeg op en moet ik die beelden maken die zo velen al maken; een makkelijk onderwerp met mooi licht zijn voldoende. Veldje bloemen met op de achtergrond een door het laatste licht aangeschenen berg (in zware HDR geschoten anders lukt het niet), gouden avondlicht met je partner die de ondergaande zon in haar handen houdt idem. Nachtfoto’s met jezelf klein in beeld met je hoofdlampje de sterren beschijnen. Je eigen voeten aan de rand van een ravijn. Bedauwde libellen in het roze licht van het blauwe uurtje. Ga zo maar door.

Ach, f#ck dat eeuwige Hallelujah licht, daarvoor ben ik geen fotograaf voor geworden. Ik wil mijn eigen weg kunnen gaan, ook zonder mooi licht.

Ik besef mij dat ik de boel weer eens harder aanzet dan strikt noodzakelijk. Natuurlijk ga ik op lange tenen staan. Maar denk er gewoon eens over na.

• Maak jij mooie foto’s? Of foto’s van mooie omstandigheden / onderwerpen?
• Maak jij je eigen foto’s of laat je je (te veel) inspireren door wat je op de social media ziet?
• Like jij een foto wegens de kunde van de fotograaf of om de mooie omstandigheden?
• Laat jij je opnaaien door andere fotografen over hoe mooi het was of gaat worden?
• Fotografeer je alleen met ‘mooi’ licht omdat dat blijkbaar bij natuurfotografie hoort?

Durf gewoon eens wat anders…En dus heb ik voor mezelf het motto bedacht “krijgt een foto weinig likes… dan ben ik blijkbaar op de goede weg.”  Wil je veel likes, schiet dan de zoveelste Ikea-(tuin)poster….

Mocht je nou de ultieme jij-bak willen maken… lees dan mijn Guilty pleasures, laat daar de zonsopkomst nou één van zijn 😉 Niets zo wispelturig als een natuurfotograaf….