Alles kwam aan bod, van Oostvaardersplassen tot Noorderlicht op Schiermonnikoog, van Paddenstoelen tot lichtvervuiling, van regelgeving tot natuurfotografie en politiek klimaat tot onze eigen verantwoordelijkheid. Een hele interessante nacht met mooie discussies en lekkere diepgang. Moe maar erg voldaan!
Luister hier het hele programma terug (let op: 2 delen): https://www.nporadio1.nl/dit-is-de-nacht/onderwerpen/477431-natuur-in-nl
Month: oktober 2018
Alles over nachtfotografie in 16 tips
1. Voorbereiding
Voorbereiding is alles, ’s nachts ziet de wereld er volledig anders uit dan overdag. Oriënteer je overdag, markeer de plekken en bekijk hoe je er het beste kan komen. Let er ook op dat je niet overal mag komen ’s nachts! Verder is het belangrijk te weten hoe de omstandigheden zullen zijn. Is het onbewolkt, vanaf wanneer is het volledig donker, er is maanlicht, hoe laat komt de maan op en hoe fel? Maar ook of er steden in de buurt zijn of bedrijventerreinen, die je compositie vervuilen met hun licht.
De Light Pollution Map geeft een goed beeld over waar je het beste heen kunt gaan.
2. Handige apps
Handig is om een paar apps te raadplegen, zoals weersverwachting (bijv. weatherpro), een app waarmee je kunt kijken waar de maan opkomt, wanneer de zon ondergaat en hoe laat het echt donker is, zoals TPE. Op de Light Pollution Map kun je zien waar het donker genoeg is voor sterrenfotografie. Ook heb je speciale apps om al je nachtelijke avonturen te plannen, zoals Photopills en een heleboel apps om alle sterren en sterrenbeelden op te zoeken in het veld zoals SkySafari of Stellarium.
Met behulp van diverse apps herken je al snel zelf alle sterren en sterrenbeelden in het veld.
3. Materiaal
Fotografen zijn dol op materiaal, nachtfotografen niet anders. Toch valt het wel mee wat je nodig hebt. Het belangrijkst zijn een camera en een (liefst lichtsterk) groothoek objectief (zonder filters!). Denk aan een f/4 of liever nog f/2.8 objectief. Omdat het donker is werk je met lange sluitertijden, dus is ook een statief absoluut noodzakelijk. Zorg voor een stevig statief, dat je camera ook bij enige wind nog lang stabiel kan houden. Investeer in een goed statief, daar word je heel blij van! Verder is een draadontspanner handig, zodat je niet zelf het knopje in hoeft te drukken en de camera gaat trillen. Neem voldoende reserveaccu’s mee en bewaar die in je broekzak, zeker bij koud weer, om de capaciteit te behouden. Zorg ook voor jezelf: warme kleding, hoofdlampje (liefst met rood licht om je nachtzicht niet te verstoren) en wat te knabbelen… ’s Nachts fotograferen is vaak koud en vermoeidheid maakt je hongerig.
Natuurlijk gaat het om het fotograferen maar eigenlijk zijn we toch ook wel gearfreaks, toch?
4. Basisinstellingen
‘s Nachts is het donker en werk je met heel weinig licht. Dat betekent dat je werkt met hoge ISO, grote diafragma openingen (of kleine diafragmawaarden) en langzame sluitertijden. De belichtingsmeter werkt 's nachts bijna niet en ook de autofocus laat het afweten. ' s Nachts ben je helemaal op jezelf aangewezen, alles gaat handmatig. Begin met je compositie en ga pas daarna experimenteren. Pak gewoon een hoge ISO (1600 of hoger), laagste diafragmawaarde en 15 sec. belichting. Van daaruit ga je aanpassen tot een goede belichting met behulp van de sluitertijd. Ga niet te laag met je ISO als je sterren fotografeert want een hoge ISO pakt ook de kleinste sterren op. Ruis kun je er later wel weer uithalen in de nabewerking.
Eenmaal de smaak van de instellingen te pakken kun je aan de slag met composities en beeld.
5. Scherpstelling
Scherpstelling is ook lastig, de autofocus doet het niet meer. Ook zie je zelf maar weinig door de zoeker. Hierbij een paar tips voor scherpe foto’s in de nacht:
- Zet je manual focus op oneindig, immers, sterren zijn best ver weg.
- Is het net niet goed, maak dan een paar testfoto’s met minimale aanpassingen tot het goed is.
- Heb je ergens in de verte een lampje (bijv. maan), dan kun je kijken of de live view die kan ‘zien’. Daarna verdraai je je manual focus tot het licht zo klein mogelijk is, dan is hij scherp.
- Bij onderwerpen dichtbij moet je echt gaan scherpstellen. Ook dan werkt het trucje met het lampje en live view door even tijdelijk een lampje naast je onderwerp te zetten en die in de camera te laten schijnen.
- Heb je een felle lamp dan kun je ook je onderwerp ermee beschijnen en kijken of je door de zoeker voldoende ziet om zelf scherp te stellen of via live view.
Maan in beeld? Via live view is het dan makkelijk scherpstellen.
6. De gulden 400 regel
De aarde draait rond, constant. Als je maar lang genoeg belicht, ga je die draaiing van de aarde zien doordat de sterren (die stilstaan) dan strepen langs de hemel trekken. Afhankelijk van je lenskeuze is dat sneller te zien. Hoe meer je inzoomt, hoe sneller je strepen ziet bij lange sluitertijden. Er is een regel om uit te rekenen hoe lang je mag belichten vóór je strepen gaat zien:
Langste sluitertijd (sec) = 400 / (brandpuntsafstand (mm) × cropfactor)
Het kost even rekenen maar als je bijvoorbeeld een 18mm lens op een 1,5x crop camera gebruikt mag je dus 400 / (18 x 1.5) = 15sec. belichten terwijl je met een 16mm lens op een fullframe camera 400 / 16 = zelfs 25 sec. mag belichten. Wel handig om dit van je combinatie te weten!
Let op, vroeger heette deze regel de 500 regel maar door de steeds groter wordende pixeldichtheid en ook de afstanden van sterren tot aan de Poolster is het veiliger om met 400 te rekenen.
Als je goed uitkijkt met de maximale sluitertijd zijn sterren puntjes en kun je zelfs de Andromeda nevel, ons buurtsterrenstelsel, fotograferen!
7. Ruisonderdrukking lange sluitertijd
Ben je lekker bezig en heb je je foto gemaakt, duurt het nog 30 sec. voor je je resultaat mag bekijken. Dan staat de ruisonderdrukking lange sluitertijd aan. Dat is een mechanisme in de camera om zelf ruis (ontstaan door lange belichting) te verwijderen (is dus anders dan de ruis door de hoge ISO). Daarvoor maakt de camera, na afloop van de foto, met dezelfde ‘sluitertijd’ nog een tweede zogenaamd dark frame om de ruis te bepalen en die van je net gemaakte foto af te trekken. Niet alleen duurt het maken van iedere foto tweemaal zo lang, ook verwijderen sommige camera’s nog eens vrolijk een berg van je net zo dapper gefotografeerde sterren. Dit kun je beter in de nabewerking zelf doen, gewoon uitzetten dus.
30sec wachten is al irritant, je wilt niet ook nog eens 30 extra sec. moeten staren naar dat rode lampje (stukje duct tape?) wegens de ingebouwde ruisonderdrukking.
8. Witbalans
De kleur van de nacht is koel en koud. Zonder enige vorm van lichtvervuiling zou een witbalans, iets koeler dan ‘daglicht’, moeten volstaan. Echter, door de lichtvervuiling worden nachtbeeld al snel veel te ‘warm’ van kleur, gelig of oranje. Een truc is om dan de witbalans veel kouder te zetten. Werk je in RAW dan kan dat makkelijk in de nabewerking, anders doe je dat vooraf in de camera. Heeft de camera de mogelijkheid de witbalans zelf in te stellen, herkenbaar aan de K (van Kelvin, een grootheid van temperatuur), dan kun je de K waarde op 2500 á 4000 instellen. Naar eigen smaak.
Last van lichtvervuiling en gele zweem aan de hemel? Zet je witbalans eens op ca. 3500K.
9. Schermhelderheid
Je ogen wennen aan het donker, dat duurt ca. 20 minuten. Door een rood zak- /hoofdlampje te gebruiken, verstoor je dat nachtzicht niet. Maar als je even op je scherm kijkt is dat nachtzicht weer weg. Sterker nog, door het vele licht van je scherm kan het zelfs zo zijn dat je ‘denkt’ dat je foto veel te licht is terwijl hij in werkelijkheid misschien zelfs nog te donker is. Zet daarom in de nacht je schermhelderheid op de laagste stand. Oh ja, vergeet niet deze nog in het donker aan het eind weer terug te zetten, je zal niet de eerste zijn die de volgende morgen op een zwart scherm zit te turen waar het menu ook alweer is.
Te hoge schermhelderheid zorgt ook voor ongenode gasten die je foto ‘stelen’.
10. Sterrensporen
Met de 400 regel voorkom je sterrenstrepen, maar je kunt ook juist de draaiing van de aarde fotograferen met sterrensporen. Daarbij werk je vaak werkt met belichtingen van meer dan een uur via een speciale techniek met heel veel losse foto’s. Door allemaal foto’s te maken met ca. 30 sec. sluitertijd volgens de eerder beschreven techniek en je draadontspanner vast te zetten, klikt de camera gewoon door tot het bittere eind (accu op, kaart vol of fotograaf moe). Via Lightroom kun je dan de foto’s per batch van 25 als lagen importeren in Photoshop, waarbij je de laag eigenschap op ‘lighten’ zet. Dan zie van iedere laag alleen datgene wat lichter is dan de laag eronder: namelijk het volgende deel van het sterrenspoor. Te moeilijk? Download dan het programma StarStax , dat doet het allemaal voor jou.
Op pad in de nacht… je vergapen aan de nachtelijke hemel op Wereld Erfgoed Schokland
11. Melkweg(boog)
Wist je dat je in Nederland de Melkweg kan zien? Wel lastig om dat 1) het mooie deel van de Melkweg, de gaswolk, voor ons Noordelijk land best ver aan de horizon zit en dan nog 2) in het Zuiden, de meest lichtvervuilde zichtrichting in ons land. Maar, als je een echt donkere plek weet te vinden, bijvoorbeeld op de eilanden en in een gunstige tijd gaat zoals in mei, dan kun je zelfs een panorama maken van de Melkweg als boog aan de hemel.
Panorama van de Melkwegboog, gezien vanaf Schiermonnikoog begin mei.
12. Noorderlicht
In Nederland? Kan dat? Jazeker! Alleen moeten we wel wat meer geluk hebben dan in Lapland of Noorwegen. Zo moet het niet alleen kraakhelder zijn en liefst geen maanlicht, ook moet het Noorderlicht zó heftig zijn, dat het ver genoeg zuidelijk komt om vanaf ons land te zien te zijn. Hoe noordelijker jij bent, hoe groter de kans. Wederom de eilanden dus, lees hier mijn avontuur op Schier! Ook voor noorderlicht heb je veel handige websites zoals www.poollicht.be, www.aurora-service.eu/aurora-forecast en apps als Northern Eye Aurora Forecast ) of Aurorasaurus. En de techniek? Lees het laatste Natuurfotografie Magazine voor een tutorial van mij!
Noorderlicht, Melkweg èn vallende ster in één beeld… het kan op Schier!
13. Specialistische accessoires
Als je eenmaal een rasechte nachtfotograaf bent geworden wil je natuurlijk (...) investeren in allerlei leuke en speciale gadgets, zijn we gearfreaks of niet? Uiteraard is er ook voor de nachtelijke avonturen allerlei leuks te koop. Zo werk ik, als ik bezig ga met sterrensporen in de wintermaanden, veel met dauwlinten voor de verwarming van mijn objectief om te voorkomen dat ze beslaan of zelfs bevriezen. Als je lichtvervuiling in je beeld wilt verminderen, kun je investeren in zogenaamde light pollution filters, die licht filteren in het deel van het spectrum waar vooral de nachtelijke lampen in schijnen. En wil je aan de slag met deepspacefotografie dan is een Astrotracker (sterrenvolgsysteem) een must. Zo zie je maar, je kunt je maandsalaris aan deze nachtelijke hobby kwijt.
Het effect van een Light Pollution Filter (links) vs. geen filter (rechts).
14. Geniet!
Heb je het gered tot hier? Mooi, dan komt nu de belangrijkste tip. Eenmaal volop in de nachtfotografie ben je soms zó druk bezig met alle technieken en spullen dat je misschien nog wel het belangrijkste vergeet… te genieten! Voordeel van alle opnames van 30 sec is dat je tussentijds heerlijk kan vergapen aan de prachtige sterrenhemel. Ga plat op je rug liggen, kijk naar het voorbijtrekken van de wolken, probeer de sterren te tellen, luister naar de oorverdovende stilte en voel je nietig. Geen foto is mooier dan je eigen beleving. Een oud Perzisch gezegde luidt:
"The night hides the world, but reveals a universe"
Gewoon je camera laten staan en zelf genieten… daar gaat het toch om?
15. Kom naar de Masterclass tijdens de Nacht van de Nacht
Ik weet het, 16 tips is best veel. Allemaal lezen is best een dingetje. Daarom voor mensen die liever luisteren dan lezen… Alle tips (en nog veel meer) deel ik tijdens mijn Masterclass voor de Nacht van de Nacht, aanstaande zaterdag 27 oktober in Fort Vechten te Bunnik. Neem je camera ook mee want we gaan uiteraard ook naar buiten de praktijk in! Er zijn nog enkele plaatsen vrij!
Lekker luisteren en daarna de praktijk in… Masterclass Nacht van de Nacht.
16. Praktijkboek nachtfotografie
Wil je echt veel kennis opdoen en je onder het genot van een kop koffie goed voorbereiden, koop dan het Praktijkboek ‘weer-, nacht- en natuurverschijnselen’, daar ga ik nog veel uitgebreider in op nachtfotografie en geven we veel uitgewerkte voorbeelden!
Noorderlicht avontuur op Schiermonnikoog
Eis vanuit Natuurfotografie Magazine
De druk werd nog eens extra opgevoerd toen de hoofdredacteur van het Natuurfotografie Magazine goedkeuring gaf aan mijn idee voor een tutorial over noorderlicht onder voorwaarde “er moet wel een beeld in van noorderlicht uit Nederland. Dan maar het beeld van iemand anders”. Dat is natuurlijk een rode lap voor mij. Maar ja, met de drukte van het gezin, veel opdrachten, reizen en workshops is het voor mij niet mogelijk om ieder moment van de dag dat er ‘kans’ is op noorderlicht in Nederland even 2,5 uur te rijden naar de Waddenzee. Gelukkig kom ik vaak genoeg op de Wadden, maar dan moet je niet alleen geluk hebben met het noorderlicht, ook met het weer én de maan.
Nu had ik al wel eens keer het noorderlicht gefotografeerd, maar ik vond persoonlijk die paarse waas boven een lichtvervuilde Noordzee niet kunnen.
Eerste keer Noorderlicht vanaf Schiermonnikoog, weinig spectaculair en voor mij niet goed genoeg voor in het magazine.
Waddenworkshop in mei
Meermalen per jaar geef ik waddenworkshops op mijn geliefde Schiermonnikoog. Traditiegetrouw begin ik daarmee begin mei omdat het eiland dan pas tot leven komt. Tijdens de meivakantie kampeer ikzelf met mijn gezin op de dan nog volledig verlaten camping om in het weekend de groep te verwelkomen. Dit weekend staan vooral landschap en … nachtfotografie centraal.
De Melkweg boog, gefotografeerd in 2017, doel van de nacht in mei 2018.
In mei heb je de mogelijkheid de Melkweg boog te fotograferen mits weer en maanlicht het toelaten. Op 4 mei met de groep de verwachtingen bekeken en alles zag er prachtig uit, geen wolkje aan de hemel en de maan zou pas na middernacht opkomen. De Melkweg boog zou het mooiste te zien zijn vlak vóór maansopkomst, rond 2:30. Hoe later in de nacht, en hoe dichter op de maansopkomst, hoe mooier ook de gaswolk van de Melkweg te zien was. Doel met de groep was een panorama zoals ik in 2017 reeds had gemaakt.
Start bij de vuurtoren
We starten als gewoonlijk bij de vuurtoren. Een geweldig bouwwerk met zijn eeuwige ronddraaiende stralen. Erg leuk om te fotograferen en vooral een leuke technische puzzel. Immers een té lange sluitertijd resulteert in een waas, een te korte in onzichtbare stralen. Voor de mensen die nog niet ingewijd zijn in nachtfotografie meteen een goede oefening in het vinden van alle knopjes en instellingen in het donker.
De groep aan de slag bij de vuurtoren, puzzelen met instellingen en sluitertijden… start van de nacht.
Ik zie paars!!
Terwijl de groep druk bezig is de stralen van de vuurtoren perfect te plaatsen, bespreek ik met mijn maatje Finn met wie ik de Scandinavië-reizen organiseer, de laatste gegevens over mogelijk noorderlicht… het zou toch wel fantastisch zijn. De Kp waarde (een globale kans-grootheid) was veel te laag, deeltjes dichtheid laag… alleen de deeltjes snelheid was erg hoog. Veel kans was er niet. Maar ja, als je het niet probeert. En dus draai ik mij om en fotografeer in het wilde weg over de Noordzee, vuurtoren in de rug, puur om te kijken.
Met de rug naar de vuurtoren een blinde foto om te testen…. En ik zie onmiskenbaar paars!
Zo snel mogelijk op pad!
Ik twijfel even maar besluit niets te zeggen aan de groep. De locatie is totaal verkeerd met zo’n felle vuurtoren en ik wil geen beloftes doen die ik niet kan waarmaken. Maar ik maan wel, met meer nadruk dan strikt noodzakelijk, om af te ronden en met mij op de fiets te springen. Daar gaan we, een half uur fietsen door het stikdonker, weg van het dorp en de vuurtoren. Op weg naar het Oosten, naar de donkere kwelder.
Eenmaal aangekomen voel ik aan mijn water dat er iets staat te gebeuren. De groep is rustig aan het uitpakken en statieven aan het plaatsen. En ik, die vooral de mensen wil helpen, snel weg om ergens buiten invloed van zaklampjes, een camera op te stellen voor een startrail. Als er iets moois gebeurt en ik ben dan te druk met de mensen, heb ik het in ieder geval op beeld. Ik stel mijn camera snel in en bekijk het eerste beeld om te testen of alles goed staat. Wanneer na 30 sec. het schermpje zijn eerste resultaat laat zien sta ik stijf van de adrenaline: ik zie een groene band!
Een reserve camera stel ik op om in ieder geval zelfs niets te missen… het eerste beeld geeft meteen aan waar ik zo op hoop: noorderlicht, met niet alleen paars maar ook groen!
GROEN!!!
Vol adrenaline ren ik door het donker, plassend door de kwelderplasjes, terug naar de groep afwisselend “GROEN!”, “NOORDERLICHT!” en “LICHT UIT!” schreeuwend. Over elkaar heen struikelend versnelt iedereen in de groep zijn acties, statieven worden als takkenbossen tegen elkaar gekletterd, lenzen zonder doppen in tassen gemikt, hoofdlampen vloekend van hoofden getrokken, maar bovenal heerst euforie. Mijn tips zijn, anders dan normaal, in korte staccato uitroepen. Geen tijd voor langdradige uitleg over hoge ISO met veel sterren, over rechtzetten van horizons, etc. Gelukkig had ik de meeste uitleg bij de vuurtoren al gedaan en was het nu vooral zaak te zorgen dat zsm iedereen resultaat had: scherp en goed belicht. Na iedereen 5x te hebben afgehold en ik overal om mij heen “Aahh” en “Oohh” hoorde roepen brak de ontspanning door en kon ik ook mijn eigen camera weer pakken… in de hoop nog op tijd te zijn.
Voor mij een droombeeld… twee hemelbogen in één panorama op ons eigen Waddeneiland!
Op één moment was het noorderlicht zelfs zó fel dat ook het groen voor ons eigen oog perfect te zien was. Een enkeling daargelaten was het voor de meesten de eerste keer dat ze Lady Aurora zagen. De euforie en adrenaline heerste bij ons allemaal, luid gekwetter alom, drukte vanjewelste en dat om 2:00.
Toen om 2:30 de maan opkwam zag je niet alleen de hemel licht worden, maar ook het noorderlicht nam langzaam af. We hebben er 45 minuten van mogen genieten en voor het eerst werd ik bedankt voor de foto’s. Ze hadden zelf op het knopje gedrukt, maar ik had het mogelijk gemaakt, in kennis en in ervaring. Hoe gaaf is dat?
Social media… the afterglow
Als laatste verlaat ik het veld, blijf tegen beter weten in langer dan nodig en ben rond 4:00 bij de tent. Stijf van de kick ben ik nog totaal niet moe en zit versuft voor de tent op een klapstoel. De temperatuur is aardig afgenomen en ik ben blij met mijn thermokleding. Dan licht mijn schermpje op, mijn vriend Finn is blijkbaar ook nog wakker. Ik maak een foto van de achterkant van mijn scherm met mijn telefoon en app die door. Even later reactie “Zorg dat die nu online komt op de social media.”. Met brakke kop Google ik hoe ik mijn camera met wifi aan mijn telefoon kan koppelen, maak in-camera een JPG en stuur die door. Met de telefoon verklein ik het beeld en slinger hem om 4:25 op Facebook en twitter.
Nooit eerder kon ik zeggen dat een beeld viral ging… binnen een paar dagen op het journaal, RTL Late Night, EditieNL en in diverse kranten.
Monster balhoofd, de Sunwayfoto XB-52
Deze review is ook verschenen bij CameraNU.nl: https://www.cameranu.nl/nl/blog/n22325/review-sunwayfoto-xb-52-statiefkop
En zo is het ook met het statief, zo lang hij op je rugzak vastgebonden bungelt vervloek je hem, zeker als je zo’n degelijk groot statief hebt als ik, maar op het moment dat je een panorama wilt maken, wilt gaan werken met lange sluitertijden of je vergaapt aan een heldere sterrenhemel of zelfs noorderlicht is het statief je allerbest vriend. En dan pas merk je hoe fijn het werken is met een echt goed statief.
Het resultaat van lang wachten… het opkomende tijd wat zich om de steen krult
Zonder kop is zelfs het beste statief nutteloos..
Wat echter vaak vergeten wordt is dat een statief nooit op zichzelf staat, een goed statief is onlosmakelijk verbonden aan een goede kop. Kop en statief zijn één geheel maar wel los te koop en moeten bij elkaar passen. Het is net als een huwelijk, ze zijn door een bout verbonden en horen bij elkaar maar hebben elk hun eigen waarde. Een goed statief kan teniet worden gedaan door een niet fijn werkende kop en een geweldige kop kan zijn werk niet doen op een prutstatief.
’s morgens vroeg samen op het bevroren wad bij Moddergat.
Het resultaat… een bijna 180 graden panorama.
Specs zijn leuk maar voor hoe lang?
Nu heb ik best wat geworsteld met statiefkoppen. Het probleem was nooit zozeer dat de specificaties niet voldeden of dat het gebruik niet prettig bleek maar eigenlijk altijd dat de kop niet de duurzaamheid had om bestand te zijn tegen mijn intensieve gebruik. Dat een kop een gewicht van 25kg aankan is een opzienbarend feit maar voor mij is het nóg belangrijker dat hij na een jaar intensief (mis)(ge)bruik nog steeds soepel aanvoelt en geen sporen van slijtage vertoont. Zo heb ik mijn voorgaande kop twee keer teruggebracht omdat hij na nog geen half jaar mankementen begon te vertonen. Dat zie en voel je niet bij aanschaf, dat merk je (helaas) pas na een tijd van gebruik.
Met dank aan fotovideoretail mocht ik aan de slag met een kop van het voor mij nog niet echt bekende merk SunwayFoto.
De XB-52 heeft indrukwekkende specificaties:
- Gewicht 734gr
- Afmetingen: Diameter 52mm, hoogte 91mm, diameter basis 68mm
- Max. belasting 60kg
Pas toen ik de specificaties van zijn kleinere broertje, de XB-44, ernaast legde snapte ik waar de nummering 52 en 44 vandaan kwamen: de diameter 😊 Toch zijn er meerdere koppen van meerdere merken met dergelijke indrukwekkende specificaties. Ik merk dat ik daar niet echt meer van onder de indruk raak. Voor mij is vooral van belang of hij na zeer intensief gebruik nog steeds zo aanvoelt en werkt als toen hij vers uit de verpakking kwam. Want een kop die tijdens een noorderlicht beeld omdondert en kapot is wegens strenge vorst wil ik niet nog een keer meemaken. Ik moet ervan op aan kunnen!
-18 en fikse wind… dat zijn de omstandigheden waarin je kan laten zien wat je waard bent.
Het resultaat… een fantastische nacht op Senja.
Prijs/kwaliteit verhouding
Als rasechte natuurfotograaf ken ik natuurlijk de zeer dure merken waar menigeen mee werkt maar toch ben ik altijd nieuwsgierig of ook relatief onbekendere merken dezelfde kwaliteit kunnen halen tegen geringere kosten. Toen ik de mogelijkheid kreeg om de Sunwayfoto XB-52 mee te nemen naar mijn geliefde Noorwegen heb ik dan ook geen moment geaarzeld. Of zoals ik toen zei “als hij twee weken met mij op Lofoten overleeft… is hij goedgekeurd!”. En daar gingen we…
Samen op pad in de kou èn nacht…
Voor mij een must: de universele arca swiss koppeling
Eén van de belangrijkste punten voor mij is dat een kop werkt met het universele arca swiss snelkoppelingssysteem. Al mijn statieven (jaja, ik heb er inmiddels 8… in de nacht werk ik graag met veel camera’s) van klein (ik heb ook diverse macro statieven) tot groot werken met arca swiss plaatjes. Het grote voordeel is dat onder al mijn camera’s èn telelenzen hetzelfde systeem aan snelkoppelingsplaten zit waardoor ik een willekeurige camera op iedere willekeurig statief kan plaatsen. Zelfs onder mijn flitsers zit dit systeem. Ik hoef nooit van platen te wisselen of na te denken welke camera op welk statief past.
Op één van de mooiste stranden van Noorwegen… Skagsanden, Lofoten
Het resultaat in geweldig licht!
Samen op pad, beide bestand tegen harde omstandigheden
Eenmaal aangekomen in winters Noorwegen was het meteen erop en erover. Het weer is heftig, de kou snijdend en de zee kolkend. Mijn statief is één van de zwaarste (niet in gewicht maar wel in specificaties) die je je maar voor kunt stellen. Dat is best sjouwen maar zorgt er wel voor dat ik zelfs met storm mijn statief in de bruisende oceaan durf te steken en dan zelfs ook nog scherpe beelden met lange sluitertijden krijg. Maar dat moet de kop ook maar aan kunnen. Daar stelde de XB-52 mij niet teleur. Hij gaf werkelijk geen krimp. Vast is vast en alles voelt stabiel. Even de (niet bepaald lichte) camera onder een hoek van 45graden naar beneden laten wijzen, vastzetten en dan totaal geen ‘zakken’ (dat hij na het vastzetten alsnog beweegt). Je hoeft hem ook niet eens helemaal knoerdvast te zetten om vast te zitten, vast is gewoon vast. En als hij los is, is hij soepel en voelt degelijk. Zet je hem niet helemaal los dan kun je zelfs met fiks wat gewicht nog rustig aan je compositie veranderen zonder dat hij omdondert. Alles aan dit balhoofd voelt degelijk en soepel. Ook fijn is dat hij twee zijsleuven heeft waarmee je je camera in portret stand kan zetten, je bent dus niet gedwongen altijd precies die ene sleuf op de goede plek te zetten.
Ondanks weer, wind en kou geeft de Sunwayfoto XB-52 geen krimp!
… en ondersteunt je in het maken van de mooiste beelden,
Bij sommige koppen een draak, bij de Sunwayfoto een zegen: de frictie
De stelknop voor de frictie werkt bij deze kop iets anders dan bij veel andere koppen. Dit is het kleine zilverkleurige schroefje wat in de grote knop zit. Hij bepaalt geen eigen frictie maar bepaald eigenlijk hoe los je de knop kunt draaien. Je bepaalt eerst hoe los het balhoofd voor jou maximaal mag zijn en zet draait dan de frictieknop vast. Vanaf dat moment kan de grote knop niet verder dan het bepaalde punt, oftewel, de kop kan niet losser dan wat jij wilt. Zo kun je zelfs met hele zware lenzen het balhoofd zó ver opendraaien dat hij niet meteen omvalt maar met enige frictie kan bewegen.
Iets schuin en de poten in het kolkende water van de waterval, geen probleem…
… ondanks alle turbulentie kun je perfect een HDR mèt lange sluitertijden maken!
Feature voor panorama’s
Speciaal voor het maken van panorama’s heeft deze kop aan de onderkant nog een extra draaiknop waarmee het hele balhoofd kan draaien zonder dat de bal loszit. Er zit zelfs een schaalverdeling op zodat je nog makkelijker panorama’s kunt schieten. Een nadeel is wel, maar dat heeft niets met deze kop te maken, is dat je altijd de bovenkant van je statief waterpas moet zetten en ook nog eens je camera precies in het midden boven de bal. De methode werkt prima maar in praktijk is het nogal wat gedoe voordat alles perfect waterpas staat.
Speciaal daarvoor heeft Sunwayfoto speciale panorama klemmen gemaakt zoals de DDH-04, 05 en 06. Deze draaischijven kun je middels de arca swiss snelkoppelingsplaat op ieder arca swiss statief zetten of, zoals ik meteen heb gedaan, de bovenplaat van je kop volledig vervangen door – in mijn geval – de DDH-04. Dankzij deze panorama klem heb je nu bovenop de bal ook nog een panorama draaischijf waardoor je hele statief zo scheef mag staan als maar kan, als je de panorama klem zelf maar waterpas zet met het balhoofd kun je meteen perfecte panorama’s schieten. Wat mij betreft is dit zo’n enorme meerwaarde aan het balhoofd dat ik niet zou weten waarom je de XB-52 niet meteen hiermee zou uitrusten.
Panorama met ultra groothoek (11mm), enorm simpel dankzij de panorama klem.
Doe je helemaal luxe, dan koop je van Sunwayfoto ook een L-bracket voor je camera zodat je camera niet meer naast het balhoofd hoeft te hangen in portret stand maar altijd bovenop de kop staat.
Op de rotskust in de storm… compleet met L-bracket.
Het resultaat met lange sluitertijd in de wind.
Eigenlijk is zo’n L-bracket ook gewoon nodig als je met een statief werkt met een grote basisplaat. Ondanks dat je twee sleuven hebt om de kop in portretstand te zetten komt de camera al snel tegen de basisplaat van je statief aan en kan dan eigenlijk net niet helemaal in portretstand. Of je moet een statief nemen met smallere bovenkant, maar ja, dan doe je eigenlijk de specificaties van de kop weer te niet omdat je statief dan misschien niet stevig genoeg is.
Eindoordeel
Eerlijk = eerlijk, ik werk nu pas een half jaar met deze kop en kan dus nog niet officieel iets zeggen van hoe hij het doet na een jaar. Echter, als ik nu zie wat hij al te lijden heeft gehad door mijn intensieve gebruik en hoe hij nu nog steeds perfect en soepel presteert kan ik alleen maar diep onder de indruk zijn van de kwaliteit en duurzaamheid. Wat mij betreft is dit dé kop die gaat blijven! Sunwayfoto: chapeau!
Dit is een kop die ik met gerust hart 2 uur lang alleen durf te laten in de nacht voor sterrensporen.
Sunwayfoto XB-serie
Ik heb van Sunwayfoto de zwaarste XB-52 geprobeerd en deze geeft zelfs met een 500mm f/4 nog geen krimp. Echter, niet voor iedereen zal zo’n grote kop nodig zijn. Gelukkig is er ook nog de XB-44 die wat kleiner is, wat minder zwaar en wat goedkoper. En met zijn max. belasting van 40kg is ook de XB-44 al een indrukwekkende kop! Verder heeft Sunwayfoto ook nog de FB range in verschillende groottes.
Panorama’s van de melkweg met lange sluitertijden… een fluitje van een cent met deze kop.
Op zoek naar het duister… in lichtvervuild Nederland
Bloedmaan tijdens vakantie
Het is 27 juli als ik tijdens een kampeervakantie in de Veluwe mijn gezelschap alleen laat en op zoek ga naar een eenzaam heideveld. Vanavond komt de maan verduisterd op (de bloedmaan) en ik kan het niet laten om zelfs tijdens de vakantie dit toch wel schitterende fenomeen vast te willen leggen. Ik besef met dat de locatie alles behalve perfect is, zeker als ik ter plaatse kom en dan geen enkele mooie compositie kan vinden. Het zij zo. Soms is het ook gewoon 'vakantie', de ontspanknop kan niet altijd gespannen zijn. Moederziel alleen zie ik de schemering langzaam overgaan in een steeds donker wordende wereld en wacht tot het donker genoeg is om de bloedmaan te zien, wat het deze keer speciaal zal maken is de combinatie met de eveneens rode mars. Dan gebeurt het...
Bent u astroloog?
Blijkbaar heb ik een plek uitgekozen vlakbij één van de vele campings. Precies wanneer ik alles heb opgesteld verzamelen zich binnen een half uur zeker 20 geïnteresseerden om mij heen. "Bent u gids van Natuurmonumenten?" Nee hoor, ik ben gewoon op vakantie. "Ben u astroloog?", ik schiet in de lach en terwijl ik ook dat ontken besluit ik dat ik het verschil tussen astronoom (sterrenkundige) en astroloog (sterrenwichelaar) maar achterwege zal laten. Dan zien ze mijn statief, camera en telelens (immers, ik had geen mooie landschappelijke compositie gevonden). "Ooooohh.... ben u soms fotograaf?" Scherpzinnig hoor. "Mag ik eens door de camera kijken?" vraagt een jongetje terwijl hij zonder op antwoord te wachten mijn statief al beetpakt. Dat is té veel en daar trek ik resoluut de lijn. Van mijn camera blijf je af. Maar ik ben best bereid een foto te laten zien van de bloedmaan. Een voor mij weinig interessant beeld met alleen een maan maar het geeft de mensen goed zicht op dat - toch wel kleine - rode rondje in de lucht.
Verbijstering: uitzicht op het Noorden vanaf het Noordzeestrand van Schiermonnikoog zou dit de donkerste plek van Nederland moeten zijn.
Is dat nou de grote beer?
"Wow Trees, kom hier eens kijken! Deze fotograaf heeft hem prachtig in beeld. Wat een mooie foto!" Als zovelen verwart hij in mijn ogen een mooi onderwerp met een mooie foto maar ach, soms is een veer in je achterste best leuk. Trees komt aangelopen en samen vergapen ze zich aan de foto. En als met alle schermen (TV, smartphone, tablet of laptop) is ook de achterkant van mijn camera bij de hele groep ineens veel interessanter dan het zeldzame fenomeen in de werkelijkheid. "Mag ik een foto ervan maken?" Even twijfel ik maar ach, het is een foto van een fenomeen, nou niet bepaald een onderscheidende Johan-van-der-Wielen-foto, dus vooruit maar.
De achterkant van mijn camera blijkt interessanter dan de bloedmaan of planeet mars.
Dan is de interesse al snel weg bij de groep. Hoeveel ik ook vertel over het fenomeen, of ze laat zien dat deze avond maar liefst 3 planeten aan de hemel te zien zijn of ze vermaan vooral te blijven wachten tot de 'echte' maan weer terugkeert... het is net als met alles in onze maatschappij, de aandacht is verdwenen. Bloedmaantje gezien, avondje klaar. In een laatste poging mijn liefde en passie voor de nacht te willen delen laat ik aan één van de kinderen - die zijn het langste geïnteresseerd - de grote beer zien. Dat was de druppel... alle aandacht is weer terug. "Is dat nou de grote beer? Die heb ik nog nooit gezien" roept een oudere man uit. Ik staar hem stomverbaasd aan (wat hij gelukkig niet ziet in het donker). "Die zie je in Amsterdam niet... nooit geweten dat die in Nederland te zien was".
Vind je het gek dat een Amsterdammer de grote beer niet kan vinden... zelfs de maan heeft moeite zichtbaar te zijn
Nederland: meest lichtvervuilde plek ter wereld!
En daarmee is het bewijs voor mij weer geleverd. Wij leven niet alleen in één van de dichtstbevolkte delen van de wereld, ook - ongelogen - één van de meeste verlichtte landen. Zó verlicht dat zelfs deze oudere man uit Amsterdam nog nooit de grote beer heeft gezien terwijl notabene de grote beer bij ons zo goed zichtbaar is omdat door de vele nachtelijke lampen de kleinste sterren onzichtbaar zijn waardoor de grote beer zo mooi overkomt. Dat niet iedereen de gaswolk van de Melkweg heeft gezien of zelfs maar weet dat die ook bij ons te zien is, kan ik mij voorstellen. Maar de grote beer...
Nederland, met name het Westland en de randstad, is de meest lichtvervuilde plek ter wereld!
Meewarig bekijk ik op mijn laptop de laatste versie van de Light Pollution Map. Op wereld niveau zijn een paar grote 'vlekken' te zien waar er veel licht is 's nachts. Licht door industrie, straatlantaarns, verlichtte snelwegen, bedrijventerreinen en kassencomplexen. Meteen valt op dat Europa de boventoon voert. Zoom ik in op Europa dan zie ik Londen als lichtste plek op aarde maar onze randstad met Westlandse kassencomplexen nog veel meer. Ons eigen Nederland is de meeste lichtvervuilde plek ter wereld!! Maar niet alleen het Westland is erg, inmiddels is ook een enorme puist aan licht te vinden in de Noord-Oost polder: de kassen bij Luttelgeest. Terwijl al jarenlang bekend is dat het loont om 's nachts de kassen te verduisteren (immers blijft dan licht en warmte nog meer binnen) wordt het nog steeds nauwelijks gedaan...
Kassencomplex bij Luttelgeest (NO polder) op kraakheldere nacht... zie jij nog sterren?
Impact op milieu
We zijn in Nederland zó gewend aan nachtelijke verlichting dat we er niet eens bij stil staan welk een impact het heeft om heel de nacht maar overal lampen te laten branden. Wat denk je niet dat je aan energie bespaart als je 's nachts de buitenlampen uitdoet! En al die energie moet gemaakt worden, wanneer we de nachtelijke verlichting doven besparen we zóveel energie dat we daarmee een enorme stap voorwaarts doen in de vermindering van energieproductie en daarmee vermindering van de CO2 uitstoot. Lichtvervuiling heeft impact op jouw en mijn milieu.
Notabene de windmoelens, bedoeld op milieuvriendelijke wijze energie op te wekken, vervuilen met hun verlichting de nacht. Eén lamp voor de veiligheid snap ik... maar zoveel?
Natuur heeft donkere nacht nodig
Niet alleen op ons milieu is de impact groot. Ook op de natuur. Waar nachtdieren gewend zijn aan donker en prooidieren in de nacht gewend zijn aan rust omdat roofdieren in het donker slecht kunnen jagen veranderen wij met onze nachtelijke verlichting het ecosysteem. Inmiddels heeft onderzoek uitgewezen dat trekvogels verstoord raken door het licht van de mens en gaat het met de nachtvlinders ontzettend slecht. Nachtvlinders komen op onze buitenlampen af en wanneer ze binnen een bepaalde straal van de lamp komen ervaren ze zóveel licht dat ze overgaan in 'dagstand', oftewel, rust. Er wordt minder gepaard en er komen minder nakomelingen. Veel dieren hebben last van onze verlichting, voor natuur is na een dag gewoon een donkere nacht nodig. En die heb je in Nederland bijna niet meer. Daar is het 24/7 licht.
De hele nacht scharrelen de egels ze door en komen minder tot rust in de stad.
Slaapgebrek
Niet alleen de flora komt niet tot rust. Door de 24-uurs economie hebben we als mens ook een 24-uurs dag gecreëerd. De mens moet 24/7 actief zijn en door het licht zijn we ook veel langer op dan vroeger. Nauwelijks krijgen we nog 8 uur slaap per nacht en als we dan op bed liggen kunnen we vaak niet in slaap komen door de verlichting van straat, stad en industrie. Het is bekend dat de mens in het westen van ons land minder melatonine aanmaakt dan in het oosten of noorden, slechter slaapt en meer lijdt aan slaapstoornissen. Lichtvervuiling is één van de belangrijkste oorzaken.
Zelfs het pittoreske dorpje van Schiermonnikoog heeft zóveel lantaarns dat de konijnen 's nachts in het dorp actief kunnen zijn.
Nergens voor nodig!
Maar waarom willen we 's nachts alle lampen aan? Zijn we bang voor het donker geworden? Angst voor inbraken en voelen we ons onveilig? Dit zal wel een reden zijn. Maar daarom hoeven niet de hele nacht de lampen constant aan. Simpele bewegingsdetectoren doen het licht aan bij 'onraad', de rest van de nacht kan het uit. Je wordt ook sneller wakker als je buitenlamp ineens aanschiet dan constant aanblijft. Zelfs op bedrijventerreinen kan dit prima. Waarom moeten overigens schoorstenen van industrie om de meter een zee van licht hebben? Het is geen kerstboom! Door na te denken over ècht noodzakelijk licht kan 80% van de lampen gewoon uit. En snelwegen dan? Het is al lang bekend dat de meeste autorijders liever rijden met eigen koplampen in het donker dan onder de hel verlichtte lantaarns.
De Botlek aan het begin van de nacht. Elke toren heeft minstens 24 lampen, nergens voor nodig!
Doe met mij mee in mijn Masterclass tijdens de Nacht van de Nacht
Ik ben als nachtfotograaf al een aantal jaren trotse ambassadeur van de Nacht van de Nacht, samen met illustere namen als André Kuijpers en Govert Schilling. Op 27 oktober vragen wij aandacht voor de problematiek van lichtvervuiling en proberen mensen, ieder op ons eigen vakgebied, bewust te maken van het fenomeen lichtvervuiling, de impact en vooral wat je zelf kan doen. Ik doe dat door mensen mee te nemen in de nacht en te laten fotograferen. Op het moment dat je zelf met eigen ogen ziet hoezeer je beeld vervuild raakt door het licht van stad, weg of industrie begin je goed te begrijpen hoe erg het met Nederland is gesteld.
Tijdens een Masterclass bij Fort Vechten op 27 oktober laat ik je de mooiste nachtelijke beelden van Nederland zien maar vertel ik ook hoe je zelfs 's nachts op pad kan gaan om te fotograferen. Ik neem je mee op mijn unieke reis van één nacht door de Nederlandse nacht waarbij ik ieder uur op een andere plek een beeld van Nederland bij nacht heb gemaakt. Mocht je vorig jaar al zijn geweest, kom dan weer want mijn verhaal is nieuw met heel veel nieuwe (spectaculaire) beelden! En natuurlijk gaan we ook de praktijk in, de nacht in, om zelf op het verduisterde Fort bij Bunnik te fotograferen. In het veld geef ik tips en help ik je.
Deze Masterclass kost alleen de toegang voor het Fort... kortom, help mij mee tijdens de Nacht van de Nacht om samen een statement te maken tegen lichtvervuiling in Nederland! Hopelijk kan ik jullie allemaal de grote beer (en meer) laten zien!
Aanmelding en informatie: https://www.nachtvandenacht.nl/nieuws/masterclass-nachtfotografie-johan-van-der-wielen/
De nacht zoals hij zou kunnen zijn op Schokland. Gemaakt met een speciale True Night filter om lichtvervuiling weg te filteren.
De nacht zoals hij werkelijk is, zonder filter. Zelfde bewerking. Bijna 2x zoveel licht aanwezig.
