Diafragma is van grote invloed op de scherptediepte. Bij landschapsfotografie is dat misschien minder van belang maar bij macrofotografie is de invloed enorm groot. De hele libel scherp of alleen zijn kop? Alleen de meeldraden of de hele bloem scherp? Maar wat is nou het beste diafragma voor macrofotografie? f/2.8 voor veel dromerigheid of juist toch iets diafragmeren?
Video tutorial
Even snel: invloeden op de scherptediepte
Ik heb het al in diverse tutorials beschreven maar de basis is dat niet alleen het diafragma van invloed is op de scherptediepte maar tevens ook de voorwerpsafstand (= afstand tot je onderwerp) en de brandpuntsafstand. In een vorig tutorial heb ik al gesproken over het gebruik van de telelens bij macrofotografie maar in deze tutorial zal ik mij beperken tot de macrolens. Dat betekent dat de brandpuntsafstand niet instelbaar is omdat we met een lens met een vast brandpunt werken, vaak rond de 100 mm. Dan houden we eigenlijk alleen de voorwerpsafstand en het diafragma over voor de invloeden op de scherptediepte.
Zoals je weet resulteert een klein diafragmagetal (= grote lensopening) In een kleine scherpte diepte en een groot diafragmagetal in een grote scherptediepte. Verder zal verkleining van de voorwerpsafstand zorgen voor een verkleining van de scherptediepte. Eenvoudigweg gezegd: Als je dichter op je onderwerp kruipt wordt de scherptediepte kleiner.
Nu is het zo dat niet alle effecten even sterk zijn. Zonder verder alles te berekenen kan ik alvast vertellen dat het effect van voorwerpsafstand verreweg overheersend is boven het diafragma effect.
Er is géén ‘best’ diafragma
Ik laat in dit verhaal persoonlijke smaak even buiten beschouwing. Het kan prima zijn dat de één van meer onscherpte houdt dan de ander. Nu bestaat objectiviteit in de fotografie niet maar stel dat ik een bepaalde scherptediepte ambieer dan zul je merken dat het effect van het diafragma bij grotere voorwerpsafstand heel anders is dan bij kleinere voorwerpsafstand.
De invloed van het diafragma is op iedere voorwerpafstand anders en dus is er geen beste diafragmagetal te bepalen voor macrofotografie.
Eigenlijk geldt dat voor geen enkele vorm van fotografie. In andere takken van fotografie is het effect van het diafragma echter minder heftig dan bij macro. Tot zover de theorie, kunnen we over naar de praktijk.
Voorbeelden uit de praktijk
Ik heb even twee voorbeelden uitgewerkt maar zeg er wel meteen bij dat dit niet mijn mooiste foto’s zijn. Ze zijn echter wel inzichtelijk en daar gaat het mij even om. Het zijn dezelfde onderwerpen die ik ook In de video behandel.
Hoewel ik nog lang niet in het macrogebied zat zie je wel dat verkleining van de voorwerpafstand van in dit geval 75cm tot ongeveer 20cm ervoor heeft gezorgd dat ik moest door diafragmeren tot f/11 om vergelijkbare scherptediepte te krijgen op het onderwerp. Nogmaals, het gaat er mij niet om wat mooier is want dat is persoonlijke smaak maar ik wil alleen het effect laten zien. Afhankelijk van de afstand tot het onderwerp heb je dus een ander diafragmagetal nodig om de gewenste scherptediepte te krijgen. Het kan dus prima dat je gewoon 2.8 blijft gebruiken omdat je van veel onscherpte houdt maar tegelijkertijd zou het ook maar kunnen zijn dat op grotere afstand f/2.8 voor jou niet eens voldoende is om de gewenste dromerigheid te bereiken.
De algemene mening is dat f/2.8 zorgt voor veel onscherpte maar je ziet dat het effect van ditzelfde diafragmagetal heel anders is op verschillende afstanden tot het onderwerp. En dan hebben we hier alleen nog maar te maken met een onderwerp van een bepaalde grootte want als je een kleiner onderwerp vergelijkbaar wilt fotograferen zul je nog dichterbij moeten en dus nog meer onscherpte krijgen terwijl als je een groter onderwerp beeldvullend wil fotograferen je eigenlijk iets verder weg moet blijven en je misschien zelfs op 2.8 niet voor jou voldoende onscherpte zult krijgen.
Resumé
Sta je dus niet blind op bijvoorbeeld de f/2.8 van je macrolens maar diafragmeer per foto en per voorwerpsafstand (afstand tot je onderwerp) tot het diafragma wat de gewenste scherptediepte oplevert. Het diafragma is dus ook niet iets wat je vooraf instelt maar wat je pas inregelt nadat je je compositie hebt bepaald. Weet je nou niet zeker wat de juiste scherptediepte is? Maak dan een scherptediepte trappetje door dezelfde foto te maken met verschillende diafragmagetallen. Dan kun je achteraf in alle rust op de computer bekijken welke foto de juiste scherptediepte heeft.
Succes, Johan
Geef een reactie