Nachtfotografie & nacht vande nacht (TV Gelderland)

“Melk in de koffie”? Terwijl ik ver na zonsondergang over donkere provinciaalse wegen rij, onderweg naar de heimelijke rendez-vous locatie, krijg ik een appje van cameraman Stefan. Hij heeft voor de koffie voor vannacht gezorgd maar weet blijkbaar niet meer wat ik erin wilde. Helaas ben ik te laat met reageren, tegen de tijd dat ik vanuit de auto “lekker” heb teruggeappt krijg ik al het antwoord “…te laat, ben ook al onderweg”. Zucht, dat wordt zwarte koffie vannacht. Onder het rijden hou ik de lucht angstvallig in de gaten, volledig bewolkt. Spetters! Dat is wel het laatste waar ik op hoop. Werken met TV betekent deadlines en vaste afspraken, een contradictio in terminis als het om natuurfotografie gaat. Deze nacht paste in ons beider tijd tijdschema èn had de beste kansen. Maar voorlopig ziet het er brak uit voor… nachtfotografie van sterren.

De laatste wolk

Na enige communicatie stoornis vinden we elkaar in het donkere bos. Ik demp de lichten van mijn terreinwagen en volg door de donkere bossen het zwarte busje van Stefan tot we eindelijk op een stuifzand gebied staan. Met dank aan de terreinbeheerder mogen we hier ’s nachts zijn om een item te maken over nachtfotografie en de Nacht van de Nacht waar ik ambassadeur van ben. Maar ja, dan moet er wel nacht zijn zoals ik graag wil laten zien, met sterren en maan. Terwijl we de eerste ster zien verschijnen bijt ik met vies gezicht door koffie zonder melk, stilte heerst tussen ons. Wat nu?

Maar dan… breekt de lucht open en verschijnt achter de laatste bewolking de volle maan. We zien hem nog niet maar wat we wel zien overtreft onze stoutste verwachtingen: maanstralen! Een zeldzaam verschijnsel, de volle maan straal vanachter een wolk met een brandrandje rond de wolk. We kijken elkaar verschrikt aan. “Einde koffie… aan de slag!” schreeuwen we tegelijk naar elkaar, ik grijp naar mijn camera en statief, Stefan naar de film camera. En zo heb je zelfs ‘s nachts nog haast!

Mist!

“En? Staat het erop?”, hoopvol kijk ik Stefan aan. Het is lastig zijn gezicht te zien in het duister maar ik schiet in de lach van de brede glimlach. “Geweldig dit!” zegt hij breeduit lachend om meteen erna te mompelen “maar we zijn nog niet klaar”. Ik kijk achterom en zie dat de eerste grondmist verschijnt. “Wow, wie had dit gedacht? Ander half uur geleden had ik nog regen en was er geen ster te zien!”.

29 oktober: de Nacht van de nacht

Op zaterdag 29 oktober 2016 wordt door de Natuur- en milieufederaties overal in Nederland de 12e ‘Nacht van de Nacht’ georganiseerd. In heel het land zullen honderden kerken, kantoren, bruggen, torens, gemeentehuizen en monumenten de verlichting doven. Niet alleen kan lichtovergoten Nederland weer eindelijk eens genieten van het echte donker, maar ook is het belangrijk om een statement te maken in het kader van natuur, milieu en mens! Als één van ambassadeurs van de Nacht van de nacht vraag ik aandacht voor lichtvervuiling, maar ook hoop ik dat je allemaal op 29 oktober eropuit trekt om de nacht zelf te gaan ontdekken!

Lichtvervuiling in Nederland

Wie in het westen van Nederland woont kan de hele nacht buiten een boek lezen, puur door de helle verlichting van lantaarns, gebouwen, kassen en industrie. 24/7 baadt een groot deel van Nederland, en vooral de stedelijke gebieden, in een zee van kunstmatig licht. Bij een kraakheldere nacht kun je in het westen van Nederland misschien de grote beer zien terwijl je op Schiermonnikoog de grote beer niet meer kan vinden, zo wordt hij omgeven door duizenden andere sterren! Velen kennen de echt donkere nacht niet meer, een nacht waarin je je vergaapt aan de sterrenhemel, waarbij de maan de helderste lichtbron is en je echt je weg moet vinden op de tast.

Donker van belang voor mens en natuur

Licht is niet alleen vervuilend en vaak weinig nuttig, het heeft ook nog eens een grote impact op mens en natuur. Veel mensen in 24/7 verlichte gebieden kampen met slaapproblemen omdat het lichaam te weinig melatonine aanmaakt; het lichaam raakt ontregelt. Evenzo met de dieren om ons heen. Veel dieren zijn schemer- of nachtactief en door de continue verlichting wordt hun natuurlijk gedrag verstoord. Opeens ben je ’s avonds als prooidier zichtbaar voor predatoren. Maar ook diverse vogels blijven actief en raken zelfs gedesoriënteerd. Voor natuur en mens is het noodzakelijk dat het ’s nachts weer donker is, dat we weer gewend raken aan de veranderingen van de seizoenen in licht.

Wat zijn dan de grootste lichtvervuilers in Nederland? Kassen, reclame verlichting, sportvelden, sierverlichting van gebouwen en monumenten, openbare straatverlichting en parkeergarages. Met een paar simpele ingrepen kunnen al deze bronnen een stuk minder gaan vervuilen…

Nachtfotografie is écht genieten van het donker!

Naast alle impact op milieu, uitstoot en natuur heeft de lichtvervuiling ook een esthetische impact. De nacht is gewoon ontzettend mooi! De hemel met duizenden sterren, de melkweg of zelfs af en toe het kleurrijke noorderlicht zijn indrukwekkende ervaringen. Mensen in stedelijke gebieden kunnen dit nauwelijks nog zien. In Nederland zijn er nog maar weinig plekken die donker genoeg zijn om de hemel écht te kunnen aanschouwen. Zonder luchtvervuiling zijn in een heldere nacht maar liefst 2500 sterren waarneembaar met het blote oog, in verstedelijkte gebieden zijn dat er op dit moment nog maar een paar.

Ga daarom vaker de nacht in, ervaar de nacht met je camera en ondervind zelf hoeveel een donkere nacht van plek tot plek verschilt. Het platform lichthinder heeft een kaart online waarop de donkerste plekken van Nederland staan aangegeven.

Tips voor fotograferen in de nacht

• De nacht biedt zo enorm veel mogelijkheden voor fotografie dat ik hierbij een aantal tips geef hoe je zelf sterren op de foto kan zetten.
• Gebruik een goed en stevig statief!
• Zet je lens of camera op manual focus (auto focus doet niets als het echt donker is).
• Scherpstellen doe je bijvoorbeeld op de maan. Met life view kun je de maan zien. Als je aan je scherpstelwiel draait zul je de maan groter en kleiner zien worden, hoe kleiner hoe scherper. Anders je scherpstelling op oneindig en een klein tikje terug.
• Zet je belichting op manual, de belichtingsmeter snapt weinig van de nacht.
• Gebruik lage diafragmawaarden (dus grote opening) en begin met lange sluitertijden (10 seconden of meer).
• Gebruik hoge ISO waarden, ondanks je statief. De hoge ISO is gevoelig voor licht van de kleinste sterren.
• Om je camera stil te houden is een draadontspanner of draadloze afstandsbediening erg handig.
• Zet de ruis-reductie-lange-sluitertijden uit, die zorgt ervoor dat het maken van een foto extra lang duurt. Ruis verwijderen is ook altijd mooier in de nabewerking.
• Experimenteer vanaf hier met verschillende sluitertijden en diafragmawaarden. Hoe licht of donker je de foto maakt is aan jezelf… jij bent de kunstenaar!
• Kleed je warm aan, je staat lang stil en wordt koud!
• Stop reserve accu’s in je broekzak, in je tas worden ze koud en verliezen ze hun capaciteit.

Ga naar www.nachtvandenacht.nl, zoek een mooie activiteit uit bij jou in de buurt en trek eropuit! Oh ja… doe wel even de buitenverlichting uit! Succes…

Magische nacht met stralen, volle maan, mist en … een vastgereden bus

Nog eenmaal kijken we vanaf een uitzichtpunt over de zandvlakte en grijnzen tegen elkaar. “Dit had ik niet ingeschat toen ik hierheen reed” zucht Stefan. “Ik ook niet”, geef ik terug “maar dit is wel precies wat ik de kijkers graag wilde laten zien! Dit is mijn nacht, hiervoor moet iedereen zijn lucht uitdoen, dit is waar ik en vele anderen van willen genieten. De magische nacht!”.

Vol enthousiasme en adrenaline stap ik in mijn terreinwagen om nog geen 10m verder stil te staan achter de remlichten van de bus. Mopperend stapt Stefan uit, pakt een schep en begint verwoed te graven bij zijn voorwiel. Ik schiet in de lach, “hulp nodig?”. Ik wordt vuil aangekeken maar nog geen 5 minuten later sleur ik met mijn 4×4 het zwarte vehikel van Stefan uit het zand, een grijns als bedankje. “We moeten maar vaker samen op pad”, stel ik voor, “dan kan ik je niet alleen fotografisch verdere helpen maar ook zorgen dat je überhaupt wegkomt!”.