Ik ben erg dol op macrofotografie maar gebruik eigenlijk veel vaker een telelens dan een macrolens. Waarom is dat eigenlijk? Een macrolens kan dichterbij en is vaak veel lichtsterker. Toch heeft de telelens een groot voordeel. In deze tutorial ga ik je de overeenkomsten en verschillen laten zien en vooral uitleggen wanneer ik de macrolens pak en wanneer (en waarom) juist ook niet.
Even terug naar de term ‘macro’
Ik heb in het verleden al veel tutorials geschreven die raken aan dit onderwerp. Toch blijf ik vaak de vraag krijgen waarom ik juist zo graag een telelens pak in plaats van de macro lens. Voor ik hier verder op inga even terug naar de basis.
Laat ik even beginnen met dat ik weet dat veel van mijn foto’s geen officiële macro zijn wegens het niet halen van de 1:1 vergroting maar eigenlijk close-up. Ik heb al vaker verteld dat de term ‘macrofotografie’ officieel hoort bij foto’s met een 1:1 vergroting of groter maar tegenwoordig wordt gebruikt om het type fotografie aan te duiden wat hoort bij het vastleggen van details, of het nou echte macro is of close-up. En juist omdat het hier niet om die enorme vergrotingen gaat, pak ik juist ook vaak de telelens in plaats van de macro lens. Zie overigens ook mijn tutorial over ‘macro zonder macrolens’ en dan met name over het gebruik van telelens of juist groothoeklens.
Wezenlijke verschil tussen macro- en een telelens
Een macrolens is een gewone lens met als enige verschil dat hij zó dichtbij kan dat je uiteindelijk op 1:1 vergroting kan komen. Vaak zie je brandpuntsafstanden van ca. 100mm dus dat neem ik in dit verhaal dan ook even als uitgangspunt. Ook kenmerkt een macrolens zich door vaak een grote lichtsterkte, meestal f/2.8. Als je in het macrogebied wil werken (denk aan vergrotingen van 1:2 en groter), dan heb je gewoon een macrolens nodig.
Een telelens kan vaak veel minder dichtbij en haalt dan ook veel minder grote vergrotingen. Een telelens heeft vaak (even de grote lenzen daargelaten) een veel minderen lichtsterkte maar, dat zegt de naam al, kan wel veel verder inzoomen. Moet je duidelijk ver wegblijven van je onderwerp, zoals bij dieren, dan pak je de telelens.
Waar het mij om in deze tutorial om gaat is het gebied waarin je kan kiezen tussen macro of tele. Denk aan onderwerpen van bijv. 10 tot 30cm groot. Dan gaat het om waarom je juist de ene zou pakken of juist de ander.
3 redenen om de telelens te pakken
Wanneer ik de keus heb tussen macro- of telelens, de gevallen dat ik met beide dezelfde vergroting kan halen, pak ik meestal de telelens. Waarom?
- De invloed van beeldhoek (brandpuntsafstand) op de achtergrond.
- Het feit dat je met een telelens meer afstand kan houden (denk aan insecten).
- Door de kleinere perspectivische verkleining (in elkaar drukken van lagen) kun je mooiere onscherpte in de voorgrond creëren.
Ik zal het uitleggen.
Ad 1. De invloed van beeldhoek (brandpuntsafstand) op de achtergrond
Eerst moeten we even één ding heel kort aanstippen. Namelijk, dat bij dezelfde vergroting het voor de scherptediepte niet uitmaakt welke verhouding je hebt tussen brandpuntsafstand en voorwerpsafstand. Die verhouding wordt de afbeeldingmaatstaf genoemd en zolang die gelijk is, is de scherptediepte ook gelijk. Zonder dit verder helemaal uit te diepen mag je van mij aannemen dat een 100mm lens op bijv. 50cm afstand, dezelfde scherptediepte geeft als een 200mm lens op 1m afstand of een 400mm lens op 2m afstand. Uiteraard geldt dit bij gelijkblijvend diafragma. Ik heb dit al eens uitgewerkt in een tutorial: wat is afbeeldingsmaatstaf.
Dan de achtergrond. Even een schematische tekening voor twee lenzen: een 100mm macro lens en een 400mm telelens (kan prima een zoomlens zijn).
Als ik nu hetzelfde bloemetje met beide lenzen ga fotograferen en in beide gevallen het onderwerp even groot in beeld zet, krijg ik de volgende situatie.
Dan de resultaten van deze foto’s:
Je snapt misschien nu waarom ik zo graag de telelens gebruik als dat mogelijk is; ik krijg simpelweg veel minder op de achtergrond. Dankzij de telelens kan ik niet alleen een veel rustigere achtergrond kiezen maar kan ik precies kijken wat ik wel en wat niet in mijn achtergrond wil hebben. Weliswaar komt die achtergrond groter in beeld maar is nog steeds onscherp. Ik heb minder kans op wellicht uitgebeten stukken lucht in beeld en kan door kleine aanpassing aan mijn standpunt veel makkelijker storende elementen uitbannen.
Een voorbeeld uit de praktijk
Ik vond in de kwelder van Schiermonnikoog een bloeiend Engels grasje en heb met beide, zowel 100mm (macro) en 400mm (telelens) gefotografeerd zodat deze in beide gevallen nagenoeg even groot in beeld komt. Op de achtergrond staat nog een tweede.
Wat opvalt is dat bij de telelens de achtergrond (de tweede bloem) verder naar voren lijkt te komen. Dat heeft te maken met verandering in perspectivische verkleining, zie ook dit artikel. Wat verder opvalt is dat bij het macrobeeld de horizon in beeld komt en een voor mij onrustigere achtergrond geeft dan bij de telelens.
Ad 2. Grotere afstand tot je onderwerp
Hier hoef ik minder schematisch voor te zijn. Dit ligt voor de hand. Als je werkt met bijvoorbeeld insecten (onderwerpen die niet zo gediend zijn van een lens dicht bij hun snufferd), is een grotere werkafstand wel zo prettig. Natuurlijk kan een macro lens prima als je onderwerp stilzit, denk aan een vroege koude ochtend, maar anders wordt een telelens een interessant optie.
Ad 3. Mooiere onscherpte in de voorgrond
De eerder genoemde perspectivische verkleining is afhankelijk van de brandpuntsafstand. Hoe grotere de brandpuntsafstand, hoe kleiner het perspectivische verkleiningseffect wat eruitziet alsof lagen meer in elkaar gedrukt worden. Dat effect is erg prettig als je ‘door iets heen’ wil fotograferen. Zie ook de tutorial over ‘dromerige onscherpte‘
