Wat is IJshaar en hoe fotografeer je het?

Het is een heldere nacht geweest met matige vorst als je ’s morgens vroeg door het knisperende bos wandelt. Kleine ademwolkjes verraden je aanwezigheid terwijl de natuur haar adem in lijkt te houden. Dan zie je ineens op de bosgrond een berg wit haar liggen. Een zachte pluk draden overwoekert een oude tak. Voorzichtig voel je met je vinger maar waar je het ook aanraakt.. de haren lijken als sneeuw voor de zon te verdwijnen. Welkom in de wondere wereld van ijshaar.

Wat is ijshaar

Van alle weersverschijnselen is ijshaar misschien wel het mooiste en één van de zeldzaamste fenomenen. Om het te vormen zijn echter heel specifieke omstandigheden nodig. Eigenlijk is het, het aangroeien van ijs uit de haarvaten van dood hout. Kernhout om precies te zijn, niet de bast. En dan ook nog alleen van loofbomen. De grap is dat ijshaar lijkt op schimmeldraden, geen schimmel is maar wel tot stand komt door een schimmel (Exidiopsis effusa). Bij de stofwisseling van schimmels in het dode hout komt water vrij. De schimmels persen het water uit de haarvaten van het hout naar buiten. Tijdens de vorst bevriest het vocht meteen en vormt lange haar-achtige draden.

Hoe en wanneer wordt het gevormd?

Wanneer de temperatuur net onder het vriespunt ligt én de luchtvochtigheid hoog is én het windstil is, kan het naar buiten geperste water niet verdampen en zal bevriezen. Zolang de schimmels water blijven produceren en naar buiten persen, zal buiten het hout de ijsdraad blijven aangroeien. Als het té hard vriest, bevriest het water in het hout en stopt de aangroei, mede ook door de steeds lagere stofwisseling van de schimmels en dus mindere water productie. Als het waait, verwaait het water en zal ook geen ijsdraad vormen.

Ijshaar hoeft maar even aan warmte te worden blootgesteld, door je vinger of de zon, en het zal meteen verdwijnen. Het smelt niets eens maar verdampt meteen, een proces dat sublimeren wordt genoemd. IJshaar zal je dan ook alleen in de schaduw vinden en ’s morgens vroeg of ’s avonds.

Hoe fotografeer je ijshaar?

Tja, er is niet dé manier om ijshaar te fotograferen of dé instellingen voor ijshaar. Belangrijkste is de omstandigheden in de gaten houden, zie hierboven: zeer matige vorst én hoge luchtvochtigheid én geen wind. Dan is het een kwestie van lekker aan de slag gaan. Je kunt de macro lens pakken voor de haren of juist een standaard of juist groothoek lens om meer omgeving mee te nemen. Is het spectaculair om de zon mee te pakken, bedenk dan dat het eerste zonlicht de boel doet verdwijnen. Je zult dus altijd met ijshaar in de schaduw werken. Een flitser of zaklampje om het wat te accentueren kan een meerwaarde zijn!