Gouden tips voor fijne sfeer
in natuurfotografie

Je ziet steeds meer natuurfotografen die meer voor de sfeer gaan dan voor het onderwerp, een foto moet wat met de kijker doen. Sfeerfotografie vs. registratie, denk aan het impressionisme vs. classicisme. En bij sfeer denk je aan goud, de kleur van warmte en licht. Het gouden uurtje is geliefd bij veel sfeerfotografen en in de compositieregels is de gouden (of gulden) snede vooral binnen de fotografie omarmd als handreiking naar een fijn kijkend beeld. Maar er is meer sfeer in de fotografie. Sinds we beelden tonen aan elkaar (en vooral met social media) wordt de sfeer niet alleen bepaald door het beeld en de eventueel begeleidende tekst… maar ook door de comments. Daarom hierbij mijn drie gouden tips voor een fijne sfeer: gouden uurtje, gulden snede en gulden feedback!

Het gouden uurtje

Voor velen hét moment om erop uit te trekken. Het moment dat de zon nét op is en zijn eerste – vaak diepgele of gouden – licht over de wereld werpt. In alle takken van de natuurfotografie, of het nou landschaps-, dier- of macrofotografie, is wordt dit gouden licht gewaardeerd en gebruikt. We spreken over het gouden uurtje, maar meestal is het maar een paar minuten (zomer) tot iets langer in de winter. Zeker de keuze van tegenlicht of werken met de flare van de telelens benadrukt het mooiste licht van de dag. Is er verschil tussen het gouden uur in de ochtend en avond? Jazeker, ’s morgens is het vaak nog koud en zit er veel vocht in de lucht, dat maakt het gouden uurtje in de ochtend vaak veel intenser dan in de avond. Voordeel van de avond is echter dat je ernaartoe kan werken terwijl je in de ochtend nogal eens verrast wordt door de zon die er ineens is.

De gulden snede

In de Griekse oudheid bedacht Euclides al een wiskundige formule om de gulden snede te berekenen en diverse wiskundigen hebben hem sindsdien gebruikt voor diverse doeleinden, denk aan Fibonacci. Het heeft tot in de 19e eeuw geduurd voor de gulden snede ook in de kunst algemeen werd, hoewel nog steeds omstreden. Echter, overal in de natuur lijkt de gulden snede voor te komen, de verhoudingen in bloemen en zelfs de mens lijken de gulden snede te volgen. Hierdoor is het logisch dat wij hem zo graag toepassen, hij is immers erg vertrouwd. De gulden snede heeft te maken met een verhouding tussen onderdelen, in plaats van een lijn in twee gelijke helften te delen verdeel je hem zó dat de verhouding van het ene deel (zeg even A) tot het andere deel (zeg even B) gelijk is aan de verhouding tussen B en het geheel (A + B), of in wiskundige termen A : B = B : (A + B). Als je dit uitrekent kom je op een verhouding van ongeveer (!) 1 : 2 waarmee A ongeveer 1/3 is en B ongeveer 2/3. Dat klopt niet helemaal (officieel is het 0,382 en 0,618), maar rekent wel makkelijk. De vereenvoudiging van de gulden snede wordt ook wel ‘regel van derden‘ genoemd. In een foto heb je twee lijnen: horizontaal en verticaal. En als je op beide van deze kanten op 1/3 en 2/3 een lijn trekt ontstaan er vier snijpunten in het beeld, de gulden snede punten. Als je op één van die lijnen of punten iets laat gebeuren kijkt een foto vaak ineens veel prettiger en wordt hij ineens veel spannender dan als je je onderwerp in het midden zet.

Zo staat op de eerste foto de zon ongeveer op het gulden snede punt.

Gouden feedback

Misschien wel het meest hekele punt aan de sfeer binnen de natuurfotografie: reageren op elkaar. Ik ziet het op social media, maar ook hier op ons eigen platform; reacties van ongekende hardheid. Heb het bij diverse columns en blogs al meegemaakt, assertieve reacties alsof het artikel een persoonlijk aanval is geweest. Of reacties op foto’s op facebook waarin iemand het nodig vindt om te vuur en te zwaard te vertellen wat hij van de foto vindt. Ik vraag mij dan elke keer af waar dat vandaan komt.

Ik ben veel te gast bij fotoclubs voor lezingen, jureringen of fotobesprekingen. En vooral bij de laatste merk ik dat ook in de zaal de sfeer van een beeld vooral wordt bepaald door de reacties. Je kent ze vast wel, beetje onderuit gezakt kijken ze ongeïnteresseerd naar een foto om of als eerste (of juist als laatste) een foto volledig de grond in te stampen. Vaak is het iemand ‘met aanzien’ en wordt hij (of zij natuurlijk… maar meestal een hij) niet tegengesproken. Als hij zijn zegje heeft gedaan is de toon gezet. ‘de zee loopt leeg‘, ‘beetje een kiekje hè‘, ‘vorige keer was hij ook al niet scherp‘ of de ergste… ‘dit beeld doet mij weinig‘. En waarom? Wat is het doel om op deze manier je mede natuurliefhebber op zijn plaats te zetten? Mijn idee is dat de persoon in kwestie daarmee zijn ‘aanzien’ wil vergroten. Immers, hij die commentaar levert zal waarschijnlijk zelf ook wel heel goed zijn, toch? Sterker nog, het zijn dezelfde mensen die na een lezing ook commentaar op mij gaan leveren. Niet dat ik de beste fotograaf bent of niet met feedback om kan gaan, maar mijn gevoel zegt op zo’n moment dat het daar niet om gaat. Het gaat erom commentaar te leveren, ongeacht de inhoud. Deze persoon moet laten zien dat hij commentaar durft te leveren op de gastspreker. Hoopt hij daarmee dat iedereen hem nu nóg beter vindt? Ik niet. Oprechte feedback waardeer ik, maar commentaar met de ongeïnteresseerde ondertoon en hoogdravende boventoon irriteert mij mateloos. Dan denk ik alleen maar ‘beter doen is laten zien‘.

En helaas zie je deze manier van doen ook op de social media. Daarbij durft men nóg harder te zijn, lekker anoniem vanachter je eigen tablet. Zou het komen omdat we inmiddels volledig zijn vergeten dat als er iets op onze tijdlijn staat het niet speciaal voor jou is geschreven? Als je een blog leest is die voor iedereen, jij bent slechts één van de vele lezers en de auteur heeft het niet geschreven als persoonlijke aanval op jou! Ook hier vraag ik mij af, waarom? Omdat het lekker anoniem is? Omdat je alles wat je leest of ziet als persoonlijk ervaart? Maar waarom dan een foto afbranden? Het is toch ieders plezier? Mensen laten trotst hun resultaten zien na een ochtend vroeg opstaan en genot van het gouden uurtje, dat is toch per definitie geweldig? Of de foto nou wel of niet recht staat, of je de bloeiende heide nou al voor de tiende of honderdste keer hebt gezien, geniet gewoon lekker met hen mee.

Daarom mijn tips voor het geven van reacties en feedback voor een fijne sfeer in natuurfotografie:

• Bedenk wat je doel is: wil je feedback geven om de maker echt te helpen of gaat het erom dat je commentaar levert wat iedereen kan zien.
• Like alleen een foto als je hem ook echt leuk vindt, doe ik ook. Als je een like van mij krijgt vind ik hem ook echt leuk. Als je geen like krijgt kan het zijn dat ik hem niet leuk vindt (en dat op passieve wijze laat zien), maar de kans is groter dat ik je foto tijdens mijn toiletbezoek niet op de tijdlijn hebt zien staan 😉
• Vraag eerst of de maker wel feedback wil. Iemand die een foto inlevert voor de fotobespreking vraagt specifiek naar tips, maar een foto op facebook kan gewoon een trotse uitspatting zijn. Een wijs man zei ooit “als iemand geen honger heeft, moet je hem geen eten door zijn strot douwen“.
• Wees altijd opbouwend en specifiek. Met de opmerking “deze foto doet mij niets” kan de maker geen moer terwijl de toon wel gezet is, redelijk zinloos dus. Vertel dan minstens wat er minder aanspreekt of – veel beter – hoe jij hem liever had gezien zodat hij voor jou sterker was geweest.
• Stel eerst vragen aan de maker. Wat heeft hij/zij ermee bedoeld, wat was de opzet, hoe waren de omstandigheden, etc. Daarmee kun je veel specifiekere feedback geven.
• Reageren op een artikel? Bedenk dan dat als jij je boos voelt of aangevallen de auteur in feite dus ergens gelijk heeft 😉 Door aanvallend te reageren laat je iedereen zien dat jij je aangevallen voelt, wil je dat wel? Ja, blogs kunnen lekker aanvallend zijn en kritisch. Maar altijd met doel om de lezer te laten nadenken, hoe bozer jij je voelt… hoe meer jij misschien wel zou moeten gaan nadenken.
• “Wie de bal kaatst…” bedenk dat de toon die jij zet bij anderen onthouden wordt. Wil je graag dat men jouw foto’s goed waardeert of fijne reacties aan jou geeft, zul je dat zelf ook moeten doen.

Mocht je nou moeite hebben met mijn gouden feedback tips, heb je je dag niet vandaag, verbijt je jezelf bij het zien van andermans (in jouw ogen) brakke foto’s of zit je te hippen van irritatie om een blog (misschien wel deze), dan rest mij mijn laatste gouden tip:

Spreken is zilver… zwijgen is GOUD