Dure spullen en workshops

Hoe komt dat nou? Doe je nog zo je best, heb je workshops gevolgd bij ‘top-fotografen’, the f#cking manual ge-read, je vergaapt op 500px of National Geographic FotoCommunity, veel dure L-lenzen, 50Mp camera’s en camo kleding gekocht en toch blijft het gevoel bestaan: “… in het echt was het mooier”. Wat doe je dan fout? Als je een mooi landschap ziet en je bestudeert de EXIF gegevens van andere fotografen voor vergelijkbare omstandigheden en je past alle compositie regels toe, speelt een beetje met dynamiek en lange sluitertijden, gooit er wat filtertjes tegen aan dan moet je dat gevoel toch ook over kunnen brengen? Dan kun je nog besluiten om je laatste restje zakgeld te spenderen om met al die inspiratie, spullen en kennis naar een ver en prachtig oord te gaan… dan moet het daar toch zeker lukken? Als je op dezelfde plek kunt staan als de groten der aarde… dan moet alles toch wel op z’n plek vallen? Maar helaas… ondanks gadgets, EXIF, kennis en kunde, blijft toch weer dat gevoel “… in het echt was het mooier”.

Mijmer maar eens mee op avontuur…

Waar zit dan het verschil tussen het plaatje in dat kastje en de werkelijkheid om je heen? Hoe kan het dan dat je ondanks alle kennis, kunde, locaties en spullen vaak niet op beeld kunt krijgen wat je daar werkelijk ervaart? Juist! Het zit’m precies in het woord ‘ervaren’. Mijmer maar eens mee op avontuur…

Je staat ’s morgens voor dag en dauw op en voelt je eigenlijk te brak om weg te gaan. Maar de natuur lokt je gelukkig net even meer dan je bed. Even buiten voelen leert je dat het ijskoud is en windstil, dat belooft veel goeds. In je neus voel je de zinderende prikkeling van de koude nachtlucht. Op pad dus maar. In de auto zit je met muts op en handschoenen aan, je adem bevriest tegen de binnenkant van de ruit. Eenmaal op locatie hoor je het knisperen van je verkeerd uitgekozen en dus te koude schoeisel op de bevroren bladeren. Je vervloekt jezelf dat je niet toch je snowboots hebt gepakt en voelt nu al je tenen koud worden. Maar je gaat door want je bent niet voor niets zo vroeg op gestaan. De eerste vogels laten zich horen, hun gefluit klinkt ijl door de laatste nazaten van de nacht. Bij je ven aangekomen voel je de koude mistflarden al langs je wang gaan. Je ruikt de kou gewoon en trekt je muts wat dichter over je oren, je tenen zijn inmiddels gevoelloos geworden. Ook je handschoenen zijn duidelijk te dun, je vingers willen niet echt meewerken de cameratas te openen. Hoor je daar dichtbij een zilverreiger?

Kun je je hier iets bij voorstellen? Vast wel eens meegemaakt dit. Maar wat is je opgevallen aan deze situatieschets? Nee? Geen idee?

Zintuiglijke ervaring

Ondanks dat je je vast wel iets bij deze ochtend voor kan stellen en er zelfs ook al beelden bij hebt (heldere sterrenhemel, schemerboog, dampend ven, gouden licht) heb ik nergens beschreven wat er te zien was. Je hebt je alles voor kunnen stellen door alles… behalve beeld. Hoe het daar dus uitziet weet je eigenlijk niet. Maar je hebt er wel een gevoel bij! Je hebt het al wel ervaren door met mij mee te mijmeren. Maar de grap is, als jij daar nou zelf staat, wordt het beeld wat je op dat moment ziet niet alleen bepaald door wat je ziet… maar door al je zintuiglijke indrukken. Je indruk van het dampende meer met goud tegenlicht is in werkelijkheid aangevuld met het gevoel van je bevroren teen, de kou die op je neus slaat, het geluid van de eerste vogels, het knisperen van de bevroren bladeren en het brakke gevoel van vermoeidheid wat langzaam weg-ebt. En als je daar dan een foto van maakt… blijft alleen een twee-dimensionaal plat plaatje over van een dampend meer met goud tegenlicht. Fraai, dat wel. Maar volledig zonder al die andere zintuiglijk indrukken die je op dat moment beleeft. Bekijk je dan later de foto… dan mis je dus per definitie die andere zintuigen… en valt zo’n foto altijd tegen.

Een foto heeft niets met de werkelijkheid te maken

En zo is het. Niet anders. Je hebt de werkelijkheid en je hebt een foto. De foto’s van anderen waar we van in katzwijm liggen hebben voor de maker ook zintuiglijke indrukken die in de foto niet meer aanwezig zijn. Volgens mij is dat ook precies de reden dat we die foto zo mooi vinden. Juist omdat we alle zintuiglijke indrukken, achtergrond verhalen, moeilijkheden tijdens het maken en mogelijk vervelende ervaringen in het proces naar die foto niet kennen kunnen we heerlijk wegdromen in het beeld en er onze eigen fantasie op loslaten. Als ik naar bepaalde beelden van mezelf kijk kan ik die niet meer loszien van ervaringen en belevenissen op dat moment. Soms doet dat afbreuk voor mij en soms vind ik het beeld juist daardoor extra mooi. Maar een ander zal zijn eigen verhaal erin zien waarbij hele andere ervaringen, misschien wel uit eigen avonturen, naar voren komen. En zo maakt hij/zij van mijn beeld een hele andere werkelijkheid dan wat ik toen heb beleefd.

Je eigen beeld valt vaak tegen

Een bekend fenomeen voor alle fotografen, van beginnend tot topfotograaf. Niet alleen omdat je beeld soms maar een slap aftreksel is van al je zintuiglijke belevenissen maar ook omdat je op dat moment wel nóg meer potentie had gezien dan uiteindelijk is gelukt. Misschien had je wel gehoopt dat die ene vogel precies door een bepaald gat in de bomen had gevlogen want dat deed hij ook toen je je camera nog verkeerd had ingesteld. Of je hoopte dat die ene wolk net niet voor de zon zat toen die ene mistflard omhoog zweefde. Of… of … of….

Probeer daarom – hoe moeilijk ook – je beelden te bekijken zonder de werkelijke belevenissen. Zie ze als losse kunstwerken, gewoon als een mooie verzameling pixels op het scherm. Los van alle zintuiglijke ervaringen, storende elementen waarvan jij weet dat ze net buiten beeld zijn gebleven en durf er een nieuw avontuur van te maken. Alsof het werkelijke avontuur niet meer bestaat. Misschien dat je dan kan zeggen… “de werkelijkheid was niet mooier… alleen anders”.